Bóbr to jedno z niewielu zwierząt, które tak jak człowiek, dostosowuje do swoich potrzeb otaczające go środowisko. Okazuje się, że mamy więcej wspólnych cech: żyjemy w rodzinach, jesteśmy indywidualistami, przystosowujemy się do zmiennych warunków środowiska. Jednak w skrajny sposób różnią nas działania. Działalność człowieka zmierza do zniszczenia przyrody, bóbr może przywracać właściwe stosunki wodne, utrzymywać, a nawet zwiększać bioróżnorodność, ograniczać erozję, czy zwiększać tempo samooczyszczania się wód.
Polski bóbr – historia gatunku podkreśla jego wartość
Na przełomie XIX i XX bóbr w Polsce niemal całkowicie wyginął. Dlatego w 1918 r. na mocy dekretu został objęty ochroną ścisłą. W 1928 r. populacja polskiego bobra była szacowana tylko na 235 sztuk. W 1934 r. wprowadzono Ustawę o ochronie przyrody, która również ochroniła ten gatunek. W konsekwencji w roku 1939 populacja polskich bobrów wynosiła 400 szt.[Marzena S1]
To co się wydarzyło później jest wynikiem wielu starań. Zakupiono 26 bobrów z Woroneża i wypuszczono je na Biebrzy i Oliwie, potem w 1958 r. część z nich użyto do założenia farmy bobrów w Stacji Doświadczalnej Polskiej Akademii Nauk w Popielnie. Do naszego kraju zaczęły migrować bobry z Litwy i Białorusi, a w 1974 r. Zakład Doświadczalny PAN w Popielnie z inicjatywy profesora Wirgiliusza Żurowskiego, przedstawił Program Aktywnej Ochrony Bobra Europejskiego. W działania włączyli się przyrodnicy oraz Polski Związek Łowiecki. Zaowocowało to zwiększeniem populacji bobrów do 18 tys. sztuk, w roku 2000, a
w 2020 r. odnotowano w Polsce około 142,5 tys. bobrów.
Szkody powodowane przez bobry
Bobry powodują szkody w gospodarce człowieka. Szczególnie dotkliwe straty ponoszą rolnicy, którzy skarżą się na podtapianie terenów po budowie tam i zabudowywaniu przepustów kształtowania cieków, niszczenie grobli, niszczenie drzew owocowych, a nawet wykradanie zbiorów tj.: buraki, marchew, kukurydza, kapusta, a także szkody powstałe na skutek zapadania się terenu nad norami.
Na działalność bobrów skarżą się także właściciele gospodarstw rybackich, a swoje argumenty popierają najczęściej szkodzeniami przez nie grobli i drążeniem tuneli, co powoduje ich pękanie,
a następnie zalewanie obszarów. Do strat dochodzi także w gospodarce leśnej – chociaż ostatnio leśnicy zdają się być bardziej tolerancyjni. Konsekwencje obecności bobrów są widoczne również na szlakach komunikacyjnych poprzez zwalone drzewa i podkopane nasypy. Dochodzi także do zniszczeń linii energetycznych i teletechnicznych.
Jak przeciwdziałać bobrowym szkodom
Rzeczywistość bywa dla bobrów okrutna, gdyż często dochodzi do aktów kłusownictwa, ale także legalnych odstrzałów, na które w szczególnych przypadkach wydają zezwolenia Regionalne Ministerstwa Ochrony Środowiska. Za szkody wyrządzone przez bobry odpowiada Skarb Państwa. Poszkodowany może złożyć wniosek o wypłatę odszkodowania do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
WWF (World Wide Fund for Nature) w ramach zabezpieczeń przeciw szkodom wyrządzanym przez bobry proponuje montaż przy tamach urządzeń stabilizujących poziom wody oraz zabezpieczanie siatką cennych drzew, wałów przeciwpowodziowych, czy przepustów drogowych. Radzi grodzenie pastuchem elektrycznym upraw warzywnych. Jako możliwość wspólnej egzystencji ludzi i bobrów WWF podaje zaplanowanie przestrzeni bez wchodzenia sobie drogę, co jest możliwe przy informacji, że bobry zazwyczaj są aktywne w odległości ok. 20 m od zbiornika wodnego.
Bóbr: niezbędny w walce z suszą
Tak często skupiamy się na szkodach wyrządzanych przez bobry, że zapominamy, a może nie wiemy, o ich pozytywnym wpływie na środowisko. Warto wiedzieć, że działania retencyjne bobrów porównuje się do działań prowadzonych w ramach krajowych programów retencji. Jak podkreśla WWF tą pozytywną aktywność bobrów otrzymujemy za darmo. W kraju
w rozlewiskach bobrowych gromadzone jest co najmniej kilkanaście milionów m³ wody. Ma to duże znaczenie dla gospodarki wodnej wielu dorzeczy.
Aktywność bobrów podwyższa i stabilizuje poziom wód gruntowych, zwiększając retencję, (Retencja wodna – zdolność do gromadzenia zasobów wodnych i przetrzymywania ich przez dłuższy czas w środowisku biotycznym i abiotycznym). Dlatego z całą pewnością można nazwać bobry sprzymierzeńcami w walce z suszą. Ma to szczególne znaczenie wobec trwających zmian klimatycznych.
Nie każdy musi lubić bobry, wystarczy, że nauczymy się je akceptować i żyć obok nich.
Autor: Hanna Krugiełka
Ważniejsze źródła:
- https://www.naszbobr.pl/o-bobrach/
- https://www.wwf.pl/aktualnosci/o-bobrze-mowmy-dobrze
- https://kaczory.pila.lasy.gov.pl/historia-aktualnosci/-/asset_publisher/1M8a/content/sladem-bobra/pop_up
- Andrzej Czech: „Bóbr budowniczy i inżynier”, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Kraków 2010
