Nietoperze są niezwykle zróżnicowaną grupą zwierząt pod kątem diety — od wegetarian żywiących się nektarem i owocami, po aktywnych drapieżników polujących na owady. Krajowe gatunki tych latających ssaków są wyłącznie owadożerne. Skutecznie ograniczają populacje bezkręgowców, co oznacza nie tylko mniejszą ilość komarów latem, ale i szkodników upraw. Okazuje się, że owiane złą sławą nietoperze mogą być bardzo przydatne.
Nietoperze są znakomitymi regulatorami liczebności owadów, w szczególności tych, które uważamy za uciążliwe dla ludzi. Niesamowitym faktem jest, że jeden osobnik w ciągu godziny jest w stanie zjeść aż do 1200 owadów wielkości komara. Przez wieczór polowania najedzony ssak skutecznie zniweluje niezliczoną ilość szkodników.
Co się stanie gdy zabraknie nietoperzy – niepokojące skutki
Szacuje się, że nietoperze mogą pomóc oszczędzić wydatki przeznaczone na ochronę upraw nawet do miliardów dolarów rocznie. Korzyści jest jeszcze więcej. Ograniczenie użycia środków owadobójczych poprawi znacząco jakość oraz bezpieczeństwo uprawianej żywności. Pozwoli to obniżyć częstotliwość występowania chorób u ludzi oraz wspomóc ochronę środowiska.
Zależność między obecnością nietoperzy a ich wpływem na gospodarkę, zdrowie publiczne oraz środowisko zbadała grupa naukowców w Ameryce Północnej. Wnioskują, że spadek liczebności tych drapieżników wpłynął druzgocząco na rolnictwo, koszty użycia pestycydów oraz przeżywalność noworodków w badanym czasie.
Naukowcy wykorzystali naturalny znaczący spadek liczebności nietoperzy spowodowany przez rozprzestrzenienie się choroby: zespołu białego nosa (White-Nose Syndrome). Grzyb wywołujący to schorzenie zdziesiątkował nietoperze w czasie zimowej hibernacji.
Gdy zabrakło naturalnych regulatorów populacji owadów rolnicy, zostali zmuszeni do zwiększenia użycia środków chemicznych o ponad 30%. Pestycydy okazały się mniej skuteczne od nietoperzy w walce przeciw szkodnikom. Wzrost kosztów wydanych na zakup preparatów owadobójczych oraz szkody w uprawach spowodowały straty rzędu 39,6 miliarda dolarów. Szacuje się, że ta tragedia spowodowała spadek dochodów z rolnictwa o około 29%.
Niestety to nie koniec lawiny zdarzeń spowodowanych obniżeniem liczebności nietoperzy. Użycie środków chemicznych wpłynęło również na zdrowie publiczne, powodując wzrost śmiertelności niemowląt o 8% w badanym okresie. Między rokiem 2006, a 2017 z tego powodu dodatkowo zmarło ponad 1000 niemowląt.
Nietoperze – system kontroli szkodników
Nietoperze są kluczowym elementem ekosystemu, regulując populacje owadów niszczących uprawy, czy nawet drzewostany. W najnowszych badaniach przeprowadzonych w Portugalii udowodniono, że drapieżniki te skutecznie ograniczają populację korowódki sosnówki (Thaumetopoea pityocampa). Jest to szkodnik drzew sosnowych, który zjada igliwie, powodując poważne szkody w lasach na południu Europy. Gąsienice tego gatunku osłabiają drzewostany, co przyczynia się do podatności na choroby oraz inne szkodniki.
Badając guano nietoperzy, naukowcy stwierdzili obecność 80 gatunków gospodarczych szkodników (z rzędu Lepidoptera) u 22 gatunków europejskich nietoperzy. Co więcej, w lasach tropikalnych nietoperze mają większe znaczenie w kontroli szkodliwych owadów niż ptaki, chroniąc drzewa prawie dwukrotnie skuteczniej. Natomiast w Teksasie i Meksyku moloski brazylijskie są najważniejszą linią obrony przeciwko szkodnikom upraw bawełny i kukurydzy. Oszacowano, że w trakcie ciąży i laktacji kolonia rozrodcza tych nietoperzy zjada kilkadziesiąt ton owadów w ciągu jednej nocy.
Owadożerne nietoperze są również bardzo plastyczne pod kątem diety oraz wybierają te ofiary, których jest aktualnie najwięcej. Dzięki temu są doskonałymi strażnikami populacji szkodników, które mają tendencje do pojawów gradacyjnych.
Nietoperze są jedną z bardziej niedocenionych grup zwierząt wokół których powstało wiele nieprawdziwych mitów. Pamiętajmy, że są bardzo skutecznymi pomocnikami w walce z ciężkimi do wytępienia szkodnikami. Ich ochrona może znacząco poprawić jakość naszych upraw, czy lasów, a także zmniejszyć koszty i zapotrzebowanie na szkodliwe pestycydy.
Źródła:
Augusto, A. M., et al. „Landscape influences bat suppression of pine processionary moth: Implications for pest management.” Journal of Environmental Management 373 (2025): 123803.
Burgiell, P. „Potencjał nietoperzy w biologicznej ochronie lasu.” sylwan 162.09 (2018): 707-717.
Eyal G. Frank The economic impacts of ecosystem disruptions: Costs from substituting biological pest control.Science385,eadg0344(2024).DOI:10.1126/science.adg0344
„Poradnik ochrony nietoperzy”, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy
