Maj zakwitł piękną żółcią pól rzepakowych. Przy efektownych kwiatach uwijają się pszczoły miodne, zapylają rośliny i zbierają pożytki. To owady niezbędne naturze i człowiekowi. Jednocześnie rośliny uprawne chorują, są niszczone przez szkodniki i wymagają oprysków. Jak chronić pszczoły przed zabójczą chemią? Czy da się to zrobić?
Chemiczna ochrona roślin jest częścią współczesnego rolnictwa. Większości rolników trudno z niej zrezygnować na rzecz gospodarowania ekologicznego, a wręcz uważają to za niemożliwe. Dlatego chronią uprawy przed chorobami i szkodnikami roślin przy pomocy m.in. oprysków chemicznych. W tym samym czasie pszczelarze wywożą w okolice pól z rzepakiem ule, aby pszczoły mogły wyprodukować tak lubiany miód rzepakowy. Na skutek oprysków pestycydami dochodzi do zatruć i często też do śmierci pszczół. Zatrucia pszczół zdarzają się też w ulach stojących na posesjach właścicieli. Nasuwa się pytanie, czy same opryski szkodzą pszczołom, czy szkodzą im nieprawidłowo wykonywane zabiegi?
Dlaczego pszczoły są ważne?
Pszczoła miodna (Apis mellifera) jest ważnym zapylaczem roślin, a w przypadku roślin nasiennych zapylanie jest podstawą owocowania, gdyż to właśnie zapylenie prowadzi do zapłodnienia i powstania owoców. Owady zapylające, takie jak np. najbardziej znane pszczoły miodne, pracowicie oblatują kwiaty roślin i zbierają z nich pyłek.
Fot. Pszczoły miodne przy ulu
Źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/
Pyłek kwiatowy przykleja się do szczecinek porastających owadzi tułów, a potem przenoszony jest do specjalnych koszyczków, umieszczonych na tylnej parze nóg. Owady dostarczają pyłek do ich gniazda, aby nakarmić nim larwy. Jednak, podczas oblatywania kwiatów, część pyłku przyklejonego do szczecinek na tułowiu owada opada na pręciki kwiatu, na którym się znajduje. Prowadzi to do samozapylenia. W momencie przeniesienia pyłku na inną roślinę tego samego gatunku następuje zapylenie krzyżowe. Podsumowując: zapylenie polega na przeniesienia pyłku z pręcika do okienka zalążka u roślin nagozalążkowych (=nagonasiennych) lub na znamię słupka roślin okrytozalążkowych (=okrytonasiennych), do których należą rośliny uprawne.
Pszczoły są ważne ze względu na to, że są zapylaczami roślin, a aż 78% gatunków roślin jest owadopylnych. Dlatego pszczoły i inne owady zapylające są odpowiedzialne za produkcję pokarmu.
Co to są pestycydy i do czego służą?
Nazwa pestycydy pochodzi od dwóch łacińskich słów: pestis (zaraza, pomór) oraz caedo (zabijam). Są to wszelkie substancje używane w celu likwidacji niepożądanych lub szkodliwych organizmów. Przede wszystkim są to środki ochrony roślin, stosowane przeważnie w rolnictwie, warzywnictwie i ogrodnictwie. Służą do niwelowania strat spowodowanych przez występowanie organizmów powodujących szkody w uprawach. Nazywa się je także lekami dla roślin.
Najprościej pestycydy możemy podzielić na:
- Fungicydy – o działaniu grzybobójczym. Zwalczają choroby grzybowe występujące w uprawach roślin;
- Insektycydy – o działaniu owadobójczym. Zwalczają owady będące szkodnikami roślin uprawnych;
- Herbicydy – służą do likwidowania chwastów.
W ramach Integrowanej ochrony rolnicy powinni w pierwszej kolejności korzystać z niechemicznych metod ochrony roślin. Takie działania pozwalają na ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum. Dzięki temu możliwe jest ograniczenie szkodliwego wpływu na środowisko naturalne oraz ochrona bioróżnorodności środowiska rolniczego.
Do metod niechemicznych zalicza się:
- agrotechniczne – mechaniczne likwidowanie szkodliwych organizmów;
- fizyczne – np. wykorzystanie promieniowania jonizującego, niskich i wysokich temperatur;
- biologiczne – wykorzystanie naturalnych wrogów i antagonistów szkodników.
Fot. Oprysk na polu uprawnym
Źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/
Kiedy pestycydy mogą zagrażać pszczołom?
Pestycydy należy tak stosować, aby w maksymalny sposób minimalizować negatywny wpływ chemicznej ochrony roślin na organizmy niebędące celem zabiegu, w tym pszczoły. Nieprawidłowo wykonywane zabiegi chemicznej ochrony roślin, zwłaszcza przy użyciu insektycydów, powodują ogromne zagrożenie dla pszczół i innych zapylaczy.
Każdy środek ochrony roślin zaopatrzony jest w etykietę, na której znajduje się informacja, jak prawidłowo należy go stosować. W tym mowa jest o pszczołach.
Przy stosowaniu pestycydów należy w szczególności:
- stosować wyłącznie środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu i stosowania;
- stosować środki ochrony roślin zgodnie z warunkami określonymi w etykiecie;
- dobierać środki ochrony roślin w taki sposób, aby minimalizować negatywny wpływ zabiegów chemicznych na organizmy niebędące celem zabiegu;
- nie stosować preparatów toksycznych dla pszczół w okresie kwitnienia roślin uprawnych oraz w uprawach, na których występują kwitnące chwasty;
- wykonywać zabiegi po zakończonych lotach owadów zapylających;
- zachowywać minimalne odległości od pasiek;
- przestrzegać okresów prewencji;
- nie wykonywać zabiegów w warunkach sprzyjających znoszeniu cieczy użytkowej podczas zabiegu.
Pestycydy produkowane są przeciwko szkodnikom roślin, a nie zapylaczom. Od wielu, wielu lat zdarzają się zatrucia pszczół środkami ochrony roślin, co podaje się za jeden z powodów masowego wymierania tych owadów. Spór pszczelarzy i rolników trwa. Chociaż zdarzają się takie trudne do przewidzenia okoliczności jak np. wiatr, to aby uniknąć zatruć pszczół pestycydami, należy przestrzegać zaleceń stosowania środków ochrony roślin i zwrócić szczególną uwagę na ochronę owadów zapylających.
