Strefy ekotonowe są niezwykle ważnymi elementami w krajobrazie Polski. Pasy roślinności na brzegach lasu czy zbiorników wodnych to obszary charakteryzujące się największą bioróżnorodnością. Czym są strefy ekotonowe i jakie znaczenie mają dla środowiska przyrodniczego?
Wielowiekowa działalność człowieka i związany z nią wyrąb lasu spowodował powstanie antropogenicznej granicy lasu, dziś zwanej ekotonem. Takie strefy występują także naturalnie wokół każdego zbiornika wodnego. Jaką funkcję w przyrodzie pełnią?
Definicja strefy ekotonowej
Strefa ekotonowa, czyli inaczej ekoton, to granica między różnymi ekosystemami. Charakteryzuje się wysoką bioróżnorodnością. Zamieszkiwana jest przez organizmy zasiedlające obie sąsiadujące biocenozy (zespół populacji organizmów roślinnych, zwierzęcych oraz mikroorganizmów danego środowiska) oraz gatunki specyficzne tylko dla ekotonu, które w tym miejscu znalazły dogodne warunki wzrostu i rozwoju. Pomimo małej powierzchni, strefy ekotonowe wyróżnia duże zróżnicowanie siedlisk.
Strefami ekotonowymi są: granice między lądem a morzem lub jeziorem, miedze, a także strefa pomiędzy lasem a łąka.
Rola stref ekotonowych w przyrodzie
Strefy ekotonowe to idealne siedliska dla wielu gatunków roślin i zwierząt, w tym także objętych ochroną. Ponadto tworzą korytarze ekologiczne. Strefa ekotonowa jest zazwyczaj częścią otuliny parków narodowych.
Ekotony chronią lasy przed wiatrami, mrozami czy przed zakłóceniem stosunków wodnych. Przeciwdziałają także erozji gleby, czyli procesowi niszczenia wierzchniej warstwy ziemi, głównie przez wiatr i wodę.
Nad brzegami zbiorników wodnych rozwijają się różnorodne szuwary (strefy roślin przybrzeżnych). Stanowią one ekotony pełniące wiele istotnych funkcji. Przede wszystkim redukują dopływ związków biogennych. Działają jak naturalna oczyszczalnia ścieków. Dzięki zdolności do pobierania związków azotu i fosforu, strefy ekotonowe, zapobiegają eutrofizacji, której konsekwencją są zakwity sinic, niedostateczna ilość tlenu dla organizmów wodnych czy przykry zapach wody. Ponadto regulują temperaturę wody i dostępność światła.
Bez stref ekotonowych zbiornik wodny staje się bezużyteczny dla celów rekreacyjnych oraz wędkarskich.
Pozornie strefy ekotonowe to tylko bezużyteczne zarośla. Jednak wszystko w przyrodzie jest potrzebne i ściśle powiązane z innymi elementami – to jedno z podstawowych praw ekologii.
