O przyrodę zaczęto dbać już przed wiekami, np. Bolesław Chrobry ustanowił regulację w sprawie polowań na bobry. Od dawna sporą uwagę poświęcano także cisom. Z czasem zaczęły powstawać formy chroniące wyjątkowe twory natury (pomniki przyrody) oraz konkretne gatunki. Jednakże zauważono, że należy objąć opieką przyrodę jako całość. W wyniku tego utworzono, chociażby parki narodowe czy obszary Natura 2000. Czy są one skuteczne?
Ochrona konkretnych okazów
W dawnych czasach przyrodnicy podziwiający pojedyncze okazy rodzimej przyrody zastanawiali się jak uchronić te majestatyczne cuda natury. Wówczas powstało pojęcie pomnik przyrody.
Z definicji możemy odczytać, że jest to pojedynczy twór przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczający się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych.
Idea tworzenia pomników przyrody została zainicjowana w Niemczech między XVIII a XIX wiekiem, a za jego twórcę uznaje się Alexandra von Humboldta. Pomnikami są najczęściej stare drzewa jak dęby, ale również twory przyrody nieożywionej np. głazy narzutowe.
Z czasem zauważono, że istnieje potrzeba objęcia osłoną konkretnych gatunków grzybów, roślin i zwierząt. Dlatego rozpoczęto wydawanie rozporządzeń o ochronie gatunkowej. Każdy gatunek jest inny, to też wyróżniono formę częściową (gatunki mniejszej troski) oraz ścisłą (zagrożone, rzadkie, wymierające).
Obszary chronione
W miarę upływu lat zorientowano się, że ochrona pojedynczych okazów jest ważna, jednakże niewystarczająca. Zrozumiano wówczas, że przyrodę trzeba otaczać opieką jako całość. Wówczas zaczęły powstawać obszary chronione.
W Polsce najwyższą formą ochrony przyrody jest park narodowy. To obszar wyróżniający się szczególnymi walorami przyrodniczymi, naukowymi i edukacyjnymi, o powierzchni od 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda. Parki narodowe tworzy się m. in. aby zachować różnorodność biologiczną, a Polska ma ich 23.
Z kolei park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe. Tworzy się je, aby zachować wyżej wymienione cechy w warunkach zrównoważonego rozwoju. Jednakże grunty znajdujące się w granicach parku są wykorzystywane gospodarczo.
Rezerwat przyrody to tereny zachowane w stanie naturalnym bądź niewiele zmienionym. Są to ekosystemy, siedliska, składniki przyrody nieożywionej, wyróżniającymi się wartościami przyrodniczym, naukowymi i kulturowymi.
Wraz z przystąpieniem Polski do UE nasz kraj zobowiązał się do stworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Ma ona stanowić spójny system obszarów chronionych na terytorium Wspólnoty. Jej głównym celem jest zapobieganie erozji i ochrona bioróżnorodności.
Czy w Polsce skutecznie chroni się przyrodę?
Postępująca antropopresja oraz wymieranie gatunków nie omijają także Polski. Są to procesy, którymi ciężko sterować. Utraciliśmy wiele istnień, jednakże robimy co, możemy. Uratowaliśmy takie jak: żubr czy wilk. Stworzyliśmy dla nich odpowiednie siedliska i tereny, dlatego ich populacje stają się silniejsze i stabilniejsze.
Nie możemy jednak izolować cennych obszarów jak parki czy rezerwaty. Powinny one chronić przyrodę, współistnieć z człowiekiem, który może rozwijać się w sposób zrównoważony.
