W Krakowie od 1 stycznia 2026 roku będzie obowiązywać Strefa Czystego Transportu (STC). Uchwałę w tej sprawie Rada Miasta przyjęła 12 czerwca. Dyskusje radnych trwały wiele godzin ze względu na burzliwy protest przeciwników. Ostateczne glosowanie odbyło się w nocy.
Strefa Czystego Transportu – jakie zasady zostaną wprowadzone?
Granice Strefy Czystego Transportu będą wyznaczone przez czwartą obwodnicę miasta (czyli autostradę A4 oraz drogi szybkiego ruchu S52 i S7), więc obejmie prawie całe miasto.
Od 1 stycznia 2026 roku do Krakowa nie wjadą samochody benzynowe starsze niż z 2005 r. i diesle sprzed 2013 r. Wyjątkiem będą auta spełniające normy Euro 4 lub Euro 6 (dla diesla).
Strefa Czystego Transportu nie będzie obowiązywała mieszkańców, którzy płacą podatki w Krakowie, a obecny samochód (który nie spełnia normy) zakupili przed wejściem w życie uchwały. Dotyczy to ok. 100 tys. aut. Zwolnienia będą przysługiwać bezterminowo. Warunkiem jest wcześniejsza rejestracja pojazdu w systemie Zarządu Transportu Publicznego w Krakowie. Ekolodzy zaznaczają, że do tej pory w żadnym kraju Europy, gdzie obowiązuje SCT, nie pojawił się zapis wyłączający dożywotnio samochody mieszkańców miasta.
Przepisy o SCT nie będą dotyczyły także: samochodów zabytkowych (wykorzystywanych sporadycznie, zwykle podczas wydarzeń kulturalnych), aut osób z niepełnosprawnościami oraz pojazdów dowożących pacjentów placówek medycznych (po wcześniejszym zarejestrowaniu w systemie SCT). Strefa Czystego Transportu nie będzie obowiązywała również maszyn budowlanych i rolniczych, pojazdów technicznych oraz kamperów, ponieważ nie mają większego wpływu na jakość powietrza.
Dla osób spoza Krakowa do 2028 roku będzie możliwy wjazd starszych samochodów, niespełniających norm, po uiszczeniu opłaty. Stawki to 2,5 zł za godzinę lub abonament miesięczny, który w 2026 wyniesie 100 zł, w kolejnym roku 250 zł, a rok później 500 zł.
Kontrowersje wokół Strefy Czystego Transportu w Krakowie
Podczas obrad 11 czerwca obył się protest przed Urzędem Miasta Krakowa przeciwko wprowadzeniu Strefy Czystego Transportu. Hasło protestu brzmiało: „Nie chcemy Strefy Czystego Absurdu w Krakowie”. Jednak frekwencja była niska, a wśród protestujących znacznie więcej było polityków niż mieszkańców miasta.
Głosowanie poprzedziła burzliwa dyskusja. Niektórzy radni podczas obrad proponowali, aby SCT obowiązywała tylko w Starym Mieście, co uzasadniano tym, że taki obszar będzie można realnie kontrolować. Postulowano również o zmniejszenie wymogów norm Euro dla pojazdów. Do Krakowa miałyby wjeżdżać samochody benzynowe wyprodukowane nie wcześniej niż w 2000 r. oraz diesle starsze niż z 2006 r. Jednak te łagodzące przepisy zostały odrzucone w toku głosowania.
Przeciwnicy wskazywali także na luki w zapisach uchwały. Według niektórych radnych Strefa Czystego Transportu to naruszenie konstytucyjne praw wszystkich obywateli do równego traktowania, a także naruszenie własności prywatnej. Przekonywali, że SCT zwiększy podział mieszkańców na osoby zamożne i biedne. Jak zauważyli, obecnie nie wiadomo, na co zostaną przeznaczone środki zbierane z opłat za wjazd do Krakowa. Zastanawiano się także nad sposobem weryfikacji, czy auto spełnia odpowiednie wymogi.
Zwolennicy z kolei przywoływali argumenty o konieczności poprawy jakości powietrza, która miałaby dobry wpływ na zdrowie. Wskazywano też na ustawę o elektromobilności oraz wojewódzki program ochrony powietrza, zobowiązujące do wprowadzenia Strefy Czystego Transportu.
Za przyjęciem uchwały było 24 radnych, 12 było przeciw, a 6 wstrzymało się od głosu.
„W toku dyskusji została przyjęta autopoprawka prezydenta, która niestety jeszcze bardziej liberalizuje zapisy strefy. W praktyce oznacza to, że przed nami minimum 2-letni okres przejściowy, w którym kopciuchy na czterech kółkach nadal będą nas truły. Dopiero od 2028 roku możemy spodziewać się poprawy jakości powietrza, chociaż ta poprawa także została osłabiona przez zapis wyłączający dożywotnio samochody mieszkańców” – komentuje w mediach społecznościowych organizacja pozarządowa Akcja Ratunkowa dla Krakowa.
Dlaczego Strefa Czystego Transportu to inwestycja w zdrowie?
W ostatnich latach jakość powietrza w Krakowie zaczęła się poprawiać z powodu likwidacji starych kotłów na węgiel i drewno. Niestety na obszarach z dużym ruchem samochodowym stężenia dwutlenku azotu oraz pyłów wciąż są bardzo wysokie, co głównie spowodowane jest dużą ilością aut w mieście. Potwierdziło to pilną potrzebę działań zmierzających do redukcji zanieczyszczeń generowanych przez samochody.
Według danych z Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) w Polsce w ciągu roku z powodu zanieczyszczeń powietrza umiera przedwcześnie 45 700 osób, w tym aż 43 100 przez pył zawieszony w powietrzu. Kraków od lat znajduje się w czołówce najbardziej zanieczyszczonych miast.
W państwach unijnych jest już ponad trzysta miast, w których obowiązuje Strefa Czystego Transportu. W każdym z tych miejsc w Europie udowodniono, że jest to skuteczna metoda walki ze smogiem, a jakość powietrza każdego roku się poprawia. Dzięki SCT można zapobiegać wielu chorobom, m.in.: astmie, miażdżycy czy chorobie niedokrwiennej serca. Zmniejszy się także ryzyko zawału. Według badań zanieczyszczenia mogą być również jedną z przyczyn depresji.
