Organizmy modyfikowane genetycznie (GMO) to organizmy, których materiał genetyczny został zmieniony przy użyciu technik inżynierii genetycznej. Dzięki nowoczesnym metodom biotechnologicznym można przenosić wybrane geny pomiędzy organizmami, nawet jeśli należą one do niespokrewnionych gatunków. Ponieważ GMO występują w środowisku, mogą stanowić składnik żywności lub być wykorzystywane w jej produkcji. Jak łatwo rozpoznać, czy produkt został zmodyfikowany genetycznie?
W dzisiejszym rolnictwie wiele roślin zostało genetycznie zmodyfikowanych, by poprawić ich trwałość, smak czy odporność na choroby. Przykłady takich produktów to pomidory o przedłużonej trwałości, lepszym zapachu albo banany mniej podatne na psucie czy jabłonie odporniejsze na insekty.
Globalne uprawy GMO – najwięksi producenci
Od 1996 roku ponad 70 krajów wprowadziło uprawy GMO, a do największych producentów należą:
- USA (39%) – główne uprawy: kukurydza, soja, bawełna, rzepak, buraki cukrowe, lucerna.
- Brazylia (27%) – główne uprawy: soja, kukurydza, bawełna.
- Argentyna (13%) – główne uprawy: soja, kukurydza, bawełna.
- Indie (6%) – główna uprawa: bawełna.
- Kanada (6%) – główne uprawy: rzepak, kukurydza, soja.
Jakie produkty należą do GMO? – przykłady
Rośliny GMO wykorzystywane w produkcji żywności to odmiany o ulepszonych właściwościach rolniczych lub zmodyfikowanym składzie chemicznym. Najczęściej uprawiane rośliny genetycznie modyfikowane to soja, kukurydza, bawełna, rzepak i lucerna.
Soja i kukurydza biotechnologiczna
Wprowadzona na rynek w 1996 roku, soja GMO stanowi aż 50% światowych upraw roślin genetycznie modyfikowanych. Jest szczególnie popularna w USA, Brazylii, Argentynie oraz Paragwaju. Główną korzyścią wynikającą z uprawy transgenicznych odmian soi jest ich odporność na nieselektywne herbicydy, takie jak Roundup czy Basta, co umożliwia bardziej efektywne i ekonomiczne eliminowanie niepożądanej roślinności.
Podobnie jak soja, kukurydza GMO zadebiutowała w 1996 roku. Uprawiana jest w 14 krajach, w tym w USA, Brazylii i Meksyku. Jest odporna na niektóre szkodniki i choroby, co doceniają rolnicy na całym świecie. Aktualnie w Unii Europejskiej jedyną genetycznie modyfikowaną rośliną uprawną dopuszczoną do siewu jest kukurydza Bt, odporna na omacnicę prosowiankę. Jej genom zawiera gen pochodzący z bakterii Bacillus thuringiensis (Bt), który powoduje wytwarzanie toksyny szkodliwej dla omacnicy prosowianki.
GMO – bawełna, rzepak i lucerna
W tym samym czasie, co soja i kukurydza, na rynek została wprowadzona bawełna biotechnologiczna (uprawiana w 15 krajach m.in. w USA i Indiach). Modyfikacja genetyczna bawełny pozwala na lepszą odporność na szkodniki, co zmniejsza potrzebę stosowania pestycydów.
Jedną z popularniejszych upraw w przemyśle spożywczym jest GM rzepak. Wynika to z jego zwiększonej odporności na herbicydy oraz wyższej jakości nasion, które są wykorzystywane do produkcji olejów roślinnych. Z kolei wprowadzenie modyfikowanej lucerny w 2006 roku miało na celu poprawę jakości paszy dla zwierząt hodowlanych. Lucerna GMO jest bardziej strawna i przynosi wyższe plony, co jest korzystne dla hodowców bydła.
Jak stwierdzić czy dany produkt jest GMO?
Na terenie Unii Europejskiej do obrotu dopuszczone są wyłącznie genetycznie zmodyfikowane: bawełna, kukurydza, rzepak, soja oraz buraki cukrowe. Te rośliny są dozwolone do wykorzystania w produkcji żywności.
Aby rozpoznać, czy dany produkt zawiera organizmy modyfikowane genetycznie, warto zwrócić uwagę na kilka wskazówek.
- Etykiety i oznaczenia – w UE produkty zawierające GMO muszą być odpowiednio oznakowane.
- Najczęściej modyfikowane produkty – do najbardziej powszechnych upraw GMO należą soja, kukurydza, rzepak i bawełna. Jeśli produkt zawiera składniki pochodzące z tych roślin, istnieje większe prawdopodobieństwo, że może być modyfikowany.
- Produkty przetworzone – żywność wysoko przetworzona (oleje roślinne, syropy glukozowo – fruktozowe, lecytyna sojowa), często pochodzi z roślin GMO. W gotowym produkcie może nie być możliwe ich wykrycie.
- Certyfikaty ekologiczne – żywność ekologiczna zgodnie z regulacjami nie może zawierać składników GMO, dlatego wybierając takie produkty, zmniejsza się ryzyko ich obecności w diecie.
- Kraj pochodzenia – w przypadku produktów pochodzących z regionów, gdzie GMO jest szerzej akceptowane (np. USA, Brazylia), warto dokładniej zapoznać się ze składem.
Dzięki modyfikacjom genetycznym rośliny oferują rolnikom wyższą wydajność, lepszą jakość plonów oraz mniejsze zapotrzebowanie na środki ochrony roślin. Jednak uprawy te budzą kontrowersje, szczególnie w kontekście ich wpływu na środowisko i zdrowie ludzi, co wciąż jest tematem licznych badań i debat.
Źródła: https://www.gov.pl/web/wijhars-olsztyn/zywnosc-wolna-od-gmo-jak-ja-rozpoznac https://www.isaaa.org/
