Glifosat jest organicznym związkiem chemicznym, aktywnym składnikiem niektórych nieselektywnych herbicydów, w tym totalnego Roundupu, który jest najczęściej stosowanym herbicydem na świecie. Stał się przedmiotem licznych dyskusji i naukowych sporów ze względu na obawy dotyczące możliwej toksyczności i wpływu na zdrowie ludzi, a najnowsze badania potwierdziły jego obecność w niskich stężeniach we krwi.
Początkowo glifosat uznawany był za biodegradowalny, jednak stwierdzono, że pozostaje w glebie i z wodami podziemnymi może przedostawać się do wody pitnej. Pozostałości glifosatu znajdują się w większości pokarmów.
Glifosat – najpopularniejszy herbicyd na świecie
Glifosat jako składnik herbicydu Roundup wprowadził na rynek międzynarodowy koncern Monsanto już w 1974 roku. W 2016 r. firmę Monsanto przejął niemiecki Bayer, a patent na glifosat wygasł i ze związku korzysta obecnie wielu producentów.
Glifosat jest jednym z najczęściej stosowanych herbicydów w Stanach Zjednoczonych. Środki ochrony roślin zawierające ten związek stanowią 60% światowego rynku herbicydów nieselektywnych. W Polsce zarejestrowanych jest około 100 preparatów zawierających glifosat, należący do herbicydów totalnych – niszczących wszelkiego rodzaju chwasty oraz inne rozwijające się zielone części roślin. Po oprysku wnika w głąb roślin, następnie dociera do korzeni, bulw, czy cebul, powodując całkowite zamieranie.
Preparaty oparte na glifosacie znalazły szerokie zastosowanie. Używa się ich do zwalczania roślinności na torach kolejowych, likwidacji nieużytków, odchwaszczania upraw sadowniczych, rolniczych, warzywniczych oraz używany jest w lasach, a ponadto do desykacji (wysuszania przed zbiorem) zbóż i rzepaku. Glifosat uzyskał szczególne znaczenie przy opryskach roślin modyfikowanych genetycznie, gdzie selektywnie zwalcza chwasty.
Glifosat w powietrzu, w wodzie, w żywności
Jak pokazały badania, substancje czynne zawarte w środkach ochrony roślin mogą przenikać do atmosfery. Glifosat stwierdzono w próbkach powietrza pobranych w lasach i parkach narodowych Niemiec, ponieważ tam zostały przeprowadzone analizy.
Pierwsze krajowe doniesienia dotyczyły obecności glifosatu w kaszy gryczanej i jaglanej. Okazało się, że substancja występuje też w innych produktach spożywczych pochodzenia zbożowego. Glifosat może znajdować się w musli, pieczywie, batonach zbożowych, ciastkach i wypiekach oraz piwie. Może być obecny także w mięsie i mleku zwierząt karmionych paszą zawierającą ten środek, a więc też drobiu i jajach. Podaje się, że glifosat może również występować w produktach zawierających bawełnę. Spotkany jest też w warzywach i rzepaku (stąd obecność w oleju). Praktykuje się przyspieszanie dojrzewania owoców za pomocą glifosatu.
Glifosat przenika do gleby, a z niej może przedostawać się do wód gruntowych, a następnie wód wodociągowych, które przechodzą procesy uzdatniania, jednak dostępne metody oczyszczania nie usuwają w pełni glifosatu.
Glifosat a zdrowie ludzi i zwierząt
Wzrost zużycia glifosatu spowodował wzrost obaw o możliwą toksyczność dla ludzi i zwierząt. Badania wykazują związek pomiędzy stosowaniem glifosatu a zachorowalnością ludzi na raka. Są też publikacje mówiące o wpływie glifosatu na uszkodzenia wątroby i nerek. Naukowcy podejrzewają, że może on przyczyniać się także do powstawania wad rozwojowych płodu. Jedno z badań wskazało na negatywny wpływ na męskie gamety, czyli może powodować zaburzenia płodności. To tylko niektóre z przypisywanych mu schorzeń.
Glifosat skutecznie zwalcza chwasty, ale uważa się, że ma szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka i środowisko oraz niszczy bioróżnorodność. Coraz więcej państw ma wątpliwości dotyczące jego bezpieczeństwa. Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie przedłużające zatwierdzenie substancji czynnej glifosat do dnia 15. grudnia 2023 r.
