Lipy – ważne, ale czy doceniane?

Lipy
Cordata po łacinie oznacza sercowaty, co ma związek z kształtem liści Źródło zdjęcia: Pixabay

W Polsce naturalnie rosną dwa gatunki lip. Według najnowszej systematyki należą one do rodziny Malvaceae. Poza gatunkami rodzimymi w naszym kraju spotkać można także obce lipy oraz mieszańce. Rodzaj ten nie tworzy lasów jak dęby, czy buki. Występuje jako domieszka np. w grądach. Jednakże rola tych drzew w ekosystemach, a także w kulturze jest ważna i chyba nieco niedoceniana.

Rodzime gatunki, jak je odróżnić?

Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos Scop.) dorasta do 40 metrów wysokości. Jej pędy są owłosione. Liście okrągławe, duże długości do 15 cm, pokryte włoskami, zwłaszcza w kąciku nerwów są jasne (u drobnolistnej rude).

W Polsce osiąga północną granicę zasięgu. Jest ciepłolubna, wrażliwa na długie okresy suszy i wymaga żyznych gleb.

Kwitnie wcześniej niż lipa drobnolistna, zwykle już w czerwcu. W dobrych warunkach rośnie szybciej niż jej kuzynka. Produkuje duże owoce z charakterystycznymi żeberkami.

Z kolei lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill.) jest niższa od lipy szerokolistnej. Dorasta do 35 metrów wysokości. Pędy ma nagie, a liście małe do 9 cm długości. Kwitnie pod koniec czerwca i w lipcu. Ma małe owoce, bez żeberek. Występuje w całej Polsce. Współtworzy grądy wraz z dębem, grabem i klonem.

Mieszańce lip

Rodzime lipy potrafią się ze sobą krzyżować, w wyniku czego powstaje – lipa holenderska (Tilia ×europaea L.). Jest ona szczególnie popularna w Europie Zachodniej. Cechy charakterystyczne są zmienne, zbliżone zwykle do jednego z gatunków rodzicielskich. Jednakże pofalowanie blaszki liściowej oraz sztywność szypuły kwiatostanu daje nam podpowiedź, że mamy do czynienia właśnie z lipą holenderską.

Lipa drobnolistnia krzyżyje się także z lipą dasystyla. Powstaje wówczas mieszaniec – lipa krymska (Tilia×euchlora K. Koch). Drzewo to dorasta do 25 metrów wysokości i ma nieduże liście. U nasady nieznacznie sercowate, ciemnozielone i błyszczące, spodem z jasnymi kępkami włosów w kątach nerwów. Jest to cenne drzewo miododajne.

W wyniku skrzyżowania się lipy szerokolistnej z srebrzystą powstaje (Tilia ×haynaldiana Simonk).Występuje ona w północno-zachodniej Rumunii, Czarnogórze i północnej Grecji. Łączy w sobie dwie cechy charakterystyczne dla swoich gatunków rodzicielskich: żebrowane owoce (l. szerokolistna) i gwiaździste pokrycie włosków (indumentum) (l. srebrzysta).

Obce gatunki lip spotykane w Polsce

Lipom
Lipa srebrzysta to okazałe drzewo dorastające do 30 metrów wysokości zdjęcie autora

Jedną z lip obcego pochodzenia jest lipa srebrzysta (Tilia tomentosa Moench). Gatunek pochodzący z południowej Europy. W parkach rośnie jako okazałe drzewo. Dawniej wierzono, że jej pyłek jest szkodliwy dla pszczół, co okazało się nieprawdą.

Ciekawym gatunkiem jest lipa amerykańska (Tilia americana L.). Drzewo pochodzące z Ameryki Północnej. Ma wyjątkowo duże liście. Niestety nie jest w pełni mrozoodporna, dlatego w naszym kraju często przemarza. Ze względu na tę cechę sadzi się ją w zachodniej Polsce.

Rola lip w ekosystemie i kulturze

Lipy to przede wszystkim drzewa domieszkowe. Są także gatunkami biocenotycznymi, ponieważ, gdy kwitną, przyciągają wiele owadów zapylających m.in. pszczół.

Z jej kwiatów można robić herbatę, która pozytywnie wpływa na zdrowie człowieka. Napar z lipy stosuje się np. w czasie przeziębienia.

Dawniej z jej łyka tworzono tzw. łapcie, czyli okrycia stóp. Drewno lipowe cenione jest ze względu na łatwość w obróbce. Dlatego bardzo często wykorzystywane jest w rzeźbiarstwie.

ŹRÓDŁA:

  • Seneta, W., Dolatowski, J., Zieliński, J. (2021). Dendrologia. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.
  • Zieliński, J., Tomaszewski, D., Gawlak, M., Kosiński, P. (2023). Tilia ×haynaldiana Simonk (T. platyphyllos Scop. × T. tomentosa Moench) in North Greece, — Phytologia Balcanica, 29 (2): 185-188. – ISSN1310-7771 (print_, 1314-0027 (online).
Google News

Bądź na bieżąco. Obserwuj nas w Google News!

Komentarze

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Wesprzyj nas!

Dołącz do społeczności ekoetos.pl i wspieraj naszą misję! Dzięki Twojemu wsparciu będziemy mogli tworzyć jeszcze więcej wartościowych treści i rozwijać nowe funkcjonalności portalu. Dziękujemy!
Postaw nam kawę na buycoffee.to

Bądź na bieżąco!

Nie lubisz spamu? Świetnie! My gramy czysto. Cenimy Twój czas i nie zasypiemy Cię nieistotnymi wiadomościami.
Zapisz się do newslettera i bądź krok przed innymi!
Lipy – ważne, ale czy doceniane? | ekoetos.pl