Obrączkowanie ptaków jest jedną z najbardziej powszechnych technik badania życia ptaków. Po raz pierwszy została wprowadzona w 1898 r., a w Polsce metodę tą stosuje się od 1931 r. Po co obrączkuje się ptaki? Czy obrączkowanie jest bezpieczne?
Obrączkowanie jest metodą znakowania ptaków. Cechą, wyróżniającą tą technikę jest szeroki zasięg terytorialny i czasowy, obejmujący całe kraje i wieloletnie serie danych, a także niskie koszty. Polega na założeniu na nogę ptaka obrączki z adresem centrali obrączkowania i niepowtarzalnym numerem. Metoda ta dostarcza ważnych informacji o biologii i ekologii danego gatunku. Podczas obrączkowania ptaki są oznaczane co do gatunku, a nawet do płci i wieku, następnie szczegółowo badane, po czym wypuszczane na wolność. Wszystkie dane dotyczące konkretnego osobnika gromadzone są przez Centralę Obrączkowania Ptaków. Co można zrobić zauważając zwierzę z obrączką?
Po co obrączkuje się ptaki?
Metodę obrączkowania ptaków stworzono w celu poznania tras migracyjnych ptaków oraz miejsc, gdzie zimują. Wędrówki muszą być badane na skalę międzynarodową lub międzykontynentalną. Obrączkowanie skutecznie umożliwia śledzenie ptaków, w tym inwazji niektórych gatunków. Wieloletnie zbieranie danych z obrączek daje możliwość śledzenia długoterminowych trendów liczebności populacji ptaków i ich zmian z upływem czasu.
Dane z obrączek stanowią źródło informacji na temat ekologii danego gatunku. Analizy zebranych danych pozwalają na badania terminów rozrodu, wielkości lęgów czy dynamiki przelotu. Dają także możliwość prześledzenia zmian na przestrzeni dziesięcioleci. Płeć osobnika ustalana jest przy znakowaniu przez obrączkarzy, dlatego możliwe jest ustalanie zachowań rozrodczych gatunków, np. udział rodziców w opiece nad młodymi.
Dzięki obrączkowaniu ptaków można zauważyć także zmiany w morfologii. Podczas znakowania zbiera się informację na temat: masy ciała, długości ogona i dzioba czy budowy skrzydła. Ponadto określanie stadium rozwoju upierzenia, pozwala na dokładne oszacowanie wieku pisklęcia. Dotychczasowe obserwacje i analizy wskazują na to, że wraz ze zmianami tras wędrówek spowodowanymi zmianami klimatu może zmieniać się kształt skrzydeł!
Dzięki obrączkowaniu możliwe jest także odnalezienie źródła patogenów przenoszonych przez ptaki, np. wirusa ptasiej grypy. Monitorowanie na bieżąco potencjalnych nosicieli chorób jest ważne. Daje to możliwość określenia potencjalnego zagrożenia i przewidywania przebiegu ewentualnej epidemii.
Czy obrączkowanie jest dla ptaków bezpieczne?
Ornitolodzy obrączkują ptaki, dbając jednocześnie o dobrostan zwierząt. Badacze zawsze biorą pod uwagę to, czy chwytanie i zaobrączkowanie nie wpłynie na przeżywalność, zdrowie i kondycję ptaka lub nawet na zachowanie.
Do chwytania ptaków w okresie lęgowym lub podczas przelotów najczęściej stosuje się sieci ornitologiczne. W przypadku gatunków żerujących na ziemi wykorzystuje się pułapki tunelowe. Żadna z metod nie może stanowić zagrożenia dla zwierząt. Z uwagi na bezpieczeństwo pułapki są regularnie kontrolowane. Ptaki wyjmowane są według ściśle określonej procedury oraz wyłącznie przez przeszkolone osoby. Po zaobrączkowaniu i wykonaniu niezbędnych pomiarów zwierzęta są wypuszczane na wolność.
Co można zrobić zauważając ptaka z obrączką?
W przypadku odczytania obrączki ptaka przez niewykwalifikowane osoby, można odpowiednie dane, takie jak: indywidualny kod, data, godzina i miejsce obserwacji oraz informację na temat kondycji ptaka, przesłać poprzez formularz zgłoszenia w systemie POLRING. Ważne jest, aby nie pomylić się przy odczytywaniu identyfikatora. Tak zebrane dane przekazuje się do Centrali Obrączkowania Ptaków.
Dostarczanie nauce materiałów przez długie okresy czasu jest szczególnie ważne w sytuacji zmian w sposobach eksploatacji zasobów przyrody przez człowieka oraz zmian klimatu. Analizy oparte na danych zebranych dzięki obrączkowaniu są niezbędne dla ochrony gatunkowej ptaków.
Źródło: Busse P., Kania W., Ożarowska A., Stępniewska K. 2012. Obrączkowanie ptaków. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych. Kraków 2012
