Orzesznica leszczynowa (Muscardinus avellanarius) jest najmniejszym ssakiem z rodziny pilchowatych (inaczej popielicowatych) występujących w Polsce. Podobnie jak myszy, chomiki czy wiewiórki należy do rzędu gryzoni i często mylona jest z myszą polną lub leśną. Pomimo bardzo ciekawego trybu życia i wyglądu orzesznica to gatunek mało znany nawet wśród przyrodników amatorów. Czy trudno ją spotkać?
W jednym z opracowań naukowych możemy przeczytać o orzesznicy: „Niewiele wiadomo na temat biologii i ekologii tego ssaka w Polsce. W naszym kraju przeprowadzono dotychczas niewiele badań na ten temat”. Potwierdzali to sami naukowcy, których pytaliśmy o krajową ilość orzesznic: „wydaje mi się, że takie [badania – red.] nie istnieją” mówił jeden z autorytetów w tym zakresie.
Orzesznica – jak wygląda?
Orzesznica leszczynowa jest stosunkowo niewielka. Długość jej ciała wynosi 6-9 cm, a ogon to dodatkowe 5-8 cm. Waży zaledwie 10-22 g (czyli tyle ile jedna lub dwie łyżki mąki), chociaż gdy najada się przed zimą, to może ważyć nawet 28 g.
Ciało orzesznicy pokrywa gęste i delikatne futerko w kolorze rudawo pomarańczowym, grzbiet jest brązowo szary, a spód ciała kremowy. Okrągłe uszy tego gryzonia tylko nieznacznie wystają znad linii futra. Szczególną uwagę zwracają duże i czarne oczy, umożliwiające dobre widzenie i sprawne poruszanie się w nocy. Na pyszczku gryzonia umiejscowione są długie i gęste wibrysy (włosy czuciowe).
Orzesznica posiada ogon, na którym odznaczają się specyficzne karby (miejsca z łatwo pękającą, mogącą oddzielać się skórą), przy czym część ogona pozbawiona skóry szybko zamiera i odpada. Owłosiony ogon tego gryzonia ułatwia mu balansowanie pomiędzy gałęziami, również nim podpiera i przytrzymuje. Na spodniej stronie tylnych łap orzesznicy znajdują się modzele (zgrubienia) zwiększające przyczepność ssaka do kory drzew.
Orzesznica – tryb i warunki życia
W Polsce orzesznica występuje głównie w południowej i wschodniej części kraju, a w centralnej i północno-zachodniej Polsce stwierdzono zaledwie kilka stanowisk tego gryzonia. W Wielkopolsce znana jest jedynie z Parku Krajobrazowego Promno. Objęta jest ochroną ścisłą i wymaga ochrony czynnej.
Orzesznica żyje w żyznych, zróżnicowanych lasach liściastych i mieszanych, rzadziej iglastych. Wybiera te o bogatym podszycie. Zamieszkuje także większe skupienia krzewów – zwłaszcza leszczyny, od której pochodzi jej nazwa. Występuje również na plantacjach malin i róż. Takie siedliska są dla niej gwarancją schronienia i odpowiedniej bazy pokarmowej, którą są przeważnie rośliny: jagody i inne owoce, żołędzie, orzechy, a także nasiona buka. Oprócz tego, jako uzupełnienie diety zjada owady i ich larwy.
Orzesznica jest zwierzęciem nadrzewnym i rzadko schodzi na ziemię. Jest aktywna nocą, a zimą zapada w hibernację. „Sen zimowy” orzesznicy trwa podczas niedoboru pokarmu (od początku października do początku kwietnia), chociaż potrafi hibernować również latem podczas długo trwających deszczy. Co ciekawe, orzesznica buduje dwa rodzaje gniazd. Jedno służące do rozrodu, a drugie jako dzienna kryjówka. Zajmuje również dziuple, skrzynki dla ptaków i nietoperzy oraz te budowane specjalnie dla niej.
Orzesznica – dlaczego tak trudno ją zaobserwować?
Niezwykle trudno spotkać orzesznicę. Nakłada się na to kilka czynników. Przede wszystkim jej nocny i nadrzewny tryb życia. Obserwacje ogranicza też jej długi okres hibernacji i niewielkie rozmiary. Podaje się, że orzesznica „lokalnie może być gatunkiem bardzo rzadkim”, co stanowi kolejny powód mniejszych możliwości obserwacji tego gryzonia.
„Trafić orzesznicę jest chyba niewiele łatwiej niż zrobić selfie z yeti” napisał ktoś w komentarzu pod zdjęciem tego ssaka autorstwa Tomasza Skorupki – fotografika przyrody. Słowa te w trafny sposób określają możliwość rzadkiego spotkania orzesznicy.
Autor: Hanna Krugiełka
Zdjęcie tytułowe – autor: Björn Schulz, CC BY-SA 3.0
