Zmiany klimatu to jedno z największych wyzwań współczesnego świata, którego skutki są coraz bardziej widoczne. Ocieplenie wpływa na zdrowie ludzi, jak i na cały świat przyrody. Wzrost średnich temperatur, częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe, a także zmiany w intensywności i rozkładzie opadów to tylko niektóre z przykładów. Ale przed jakimi wyzwaniami w kontekście zmian klimatu stoi królestwo zwierząt? Jak radzą sobie zwierzęta, zwłaszcza te wędrowne?
Najnowsze badania pokazują, że tempo ocieplania klimatu stale rośnie, a za główną przyczynę uznaje się rosnącą emisję gazów cieplarnianych, takich jak dwutlenek węgla (CO₂). Zmiany te zaburzają naturalne cykle sezonowe, wpływając na czas oraz kierunki migracji wielu gatunków. Konsekwencją tego są zaburzenia synchronizacji z dostępnością pokarmu czy gotowością młodych do migracji, a to z kolei zwiększa ryzyko ich śmierci i wpływa na całe populacje.
Czym jest migracja zwierząt?
Migracja to powtarzające się, sezonowe wędrówki zwierząt pomiędzy różnymi obszarami, najczęściej związanymi z poszukiwaniem pokarmu, odpowiednich warunków do życia lub miejsc rozrodu.
Dla wielu gatunków to nieodłączny element cyklu życiowego, warunkujący ich przetrwanie i sukces reprodukcyjny. Wędrówki te mogą mieć charakter lokalny, obejmując niewielkie dystanse lub być długodystansowe, rozciągające się na setki, a nawet tysiące kilometrów, jak w przypadku wielu ptaków czy ssaków morskich.
Dlaczego zmiany klimatu skłaniają zwierzęta do migracji?
Zmiany klimatu wpływają na wiele aspektów środowiska, sprawiając, że dotychczasowe siedliska wielu gatunków przestają być odpowiednie do życia. Wędrówka dla zwierząt staje się koniecznością, by przetrwać.
Jednym z kluczowych czynników są zmiany w opadach atmosferycznych, które wpływają bezpośrednio na dostępność zasobów. W rejonach dotkniętych suszami lub nieregularnymi opadami, kurczące się zbiorniki wodne i wysychające tereny zmuszają zwierzęta do zmiany tras migracyjnych w poszukiwaniu stabilnych źródeł wody i pożywienia. Rosnące temperatury są wynikiem przemieszczania się zwierząt w kierunku chłodniejszych obszarów, na większe wysokości lub w stronę biegunów. Z kolei zmieniające się strefy występowania roślin i drobnych organizmów zaburzają istniejące łańcuchy pokarmowe, co wpływa na dostępność pożywienia.
Zmiany klimatu często powodują również zakłócenia w cyklach rozrodczych. Przykładem tego są przesunięcia okresów godowych i lęgowych, czego skutkiem może być zmniejszenie sukcesu reprodukcyjnego.
Zaburzenia migracji – skutki dla ekosystemów
Zmiany klimatyczne, które wpływają na migracje zwierząt, mogą mieć poważne i długofalowe skutki dla całych ekosystemów.
Jednym z najpoważniejszych zagrożeń jest ryzyko wyginięcia niektórych gatunków. Przesunięcie tras migracyjnych przyczynia się do izolacji populacji, ograniczając przepływ genów i tym samym zmniejszając ich zdolność adaptacyjną do zmieniającego się środowiska. Zmiany te mogą również destabilizować łańcuchy pokarmowe. Jeśli migrujące gatunki, będące źródłem pożywienia dla innych organizmów, przestaną pojawiać się w danym miejscu, doprowadzi to do niedoboru pokarmu i spadku liczebności drapieżników. Takie zakłócenia wpływają na całą strukturę ekosystemu, zaburzając równowagę biologiczną.
Dodatkowo, migracje pełnią ważną funkcję ekologiczną. Wiele gatunków bierze udział w zapylaniu roślin i rozprzestrzenianiu nasion, wspomagając regenerację siedlisk i utrzymanie bioróżnorodności. Ich ograniczone przemieszczanie się lub całkowite zaniknięcie może więc hamować naturalne procesy przyrodnicze i negatywnie wpływać na zdrowie ekosystemów.
Gdy migracja staje się zagrożeniem – przykłady
Choć migracje zwierząt są naturalnym procesem, w obliczu zmiany klimatu stają się one coraz bardziej skomplikowane i problematyczne. Dla niektórych zwierząt są realnym zagrożeniem dla ich przetrwania.
Niedźwiedzie polarne, które polują na lodzie, w wyniku jego topnienia, muszą szukać pożywienia na lądzie. W tej sytuacji konkurują z niedźwiedziami brunatnymi, a czasem krzyżują się z nimi (powstają tzw. „pizzly bears”). Tego typu mieszanie genów może prowadzić do zaniku czystości genetycznej gatunku.
Wzrost temperatury związany ze zmianami klimatu prowadzi do przesuwania się granic wektorów, np. komarów, co stanowi poważne zagrożenie. Tropikalne gatunki owadów, które wcześniej występowały tylko w ciepłych rejonach, zaczynają zasiedlać nowe obszary, w tym Europę. To zjawisko znacząco zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania się groźnych chorób, takich jak denga, chikungunya czy wirus Zika. Tego rodzaju zmiany nie tylko stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, ale także zakłócają równowagę ekosystemów, w których owady te zaczynają występować.
Zmiany klimatu wpływają także na populacje ryb, jak w przypadku skrzydlic (lionfish), które w wyniku ocieplenia wody rozszerzyły swój zasięg z rejonów Indo-Pacyfiku, niszcząc lokalne ekosystemy. Brak naturalnych wrogów w nowym środowisku sprawia, że skrzydlice stanowią poważne zagrożenie dla bioróżnorodności.
Zmiany w temperaturze wód morskich mają również wpływ na dostępność ryb dla ptaków morskich. Kolonie maskonurów, które polegają na rybach jako głównym źródle pokarmu, odnotowują spadek liczby piskląt. Wynika to z tego, że dorosłe ptaki nie znajdują wystarczającej ilości pożywienia na nowych trasach migracyjnych. Zmiana temperatury piasku na plażach z kolei wpływa na płeć wykluwających się żółwi. Cieplejszy piasek sprzyja większej liczbie samic i zaburza naturalny stosunek płci w populacji. Podnoszący się poziom morza również zagraża plażom lęgowym, zmuszając żółwie do poszukiwania nowych miejsc lęgowych, które mogą okazać się mniej bezpieczne.
Ostatnim przykładem są słonie, które w wyniku suszy i poszukiwania wody oraz pożywienia, coraz częściej przemieszczają się w kierunku terenów zamieszkałych przez ludzi. Zbliżenie do osad ludzkich prowadzi do konfliktów, w których często dochodzi do wzrostu śmiertelności tych zwierząt.
Zmiany w migracji zwierząt są sygnałem alarmowym o stanie planety, wzywającym do natychmiastowych działań. Każde zakłócenie cyklu migracyjnego to krok ku zagrożeniu dla ekosystemów, które od wieków utrzymują równowagę. To, co kiedyś było naturalnym procesem, dziś staje się poważnym wyzwaniem. Przyszłość wielu gatunków oraz całego środowiska zależy od podjęcia szybkich działań w zakresie ochrony przyrody i ograniczenia skutków zmiany klimatu.
Źródła:
https://irme.pl/wielkie-migracje-jak-zmiany-w-srodowisku-wplywaja-na-trasy-wedrowek-zwierzat/
