Czarny bez pachnie jak żadna inna roślina. Kwiaty pojawiają się już w maju i zwracają uwagę nie tylko aromatem, ale też wyglądem. Ponadto na szczególną uwagę zasługuje szerokie zastosowanie lecznicze czarnego bzu. Nastała pora na zbiór delikatnych kwiatów. Na co dobry jest czarny bez?
Czarny bez według przekazywanych przez lata informacji, nazywany był przez Hipokratesa całą apteczką. Warto jednak pamiętać, że ze względu na zawartość sambunigryny (glikozydu cjanogennego) należy spożywać tylko dojrzałe, przetworzone owoce. Wiosna i początek lata czo czas na korzystanie z apteczki zawartej w kwiatach czarnego bzu. Bez czarny (Sambucus nigra L.) , dziki bez czarny posiada wiele nazw zwyczajowych: bez lekarski, bez pospolity, bzowina, bzina, buzina, hyczka, baźnik, bess, best, bestek, bez apteczny, bez aptekarski, bez biały, bez dziki, bzowina czarna, bzowki, côrny bez, flider, gołębia pokrzywa, hebz, holunder, hyćka, kaszka, suk.
Czarny bez ma białe kwiaty zebrane w baldachy.
Fot. https://pixabay.com/
Jak wygląda czarny bez?
Czarny bez (Sambucus nigra L.) występuje przeważnie jako krzew, ale zdarza się także, że może dorastać do rozmiarów drzewa. Osiąga wysokość 10-12 m. Roślina posiada szeroką, kulistą koronę.
- pędy – wzniesione prosto, gałęzie po zdrewnieniu pokryte dużymi przetchlinkami, kora jasnoszara do brunatnej, po zdrewnieniu głęboko spękana korkowa.
- liście – nieparzysto pierzaste o 5-7 owalnoeliptycznych, zaostrzonych, piłkowanych brzegach,
- kwiaty – zebrane w duże (o przekroju 10-15 cm) baldachy z białymi, parasolowatymi baldachogronami. Kwiaty płonne znajdują się na obrzeżu wiechy, większe od środkowych.
- owoce to małe, kuliste, czarne pestkowce na czerwonofioletowych szypułkach.
Czarny bez jest rośliną owadopylną.
Fot. Tak wyglądają owoce czarnego bzu
Fot. https://pixabay.com/
Gdzie rośnie czarny bez?
Czarny bez jest gatunkiem szeroko rozpowszechnionym na terenie Polski i Europy. W Polsce należy do gatunków pospolitych. W naturze spotkamy go w lasach liściastych, łęgowych i zaroślach. Występuje także na obrzeżach lasów.
Czarny bez to gatunek częsty na siedliskach antropogenicznych. Spotkać go można w zaroślach porastających opuszczone osiedla, ogrody, tereny przemysłowe. Młode okazy pojawiać się mogą nawet jako chwasty na polach uprawnych i innych miejscach, dlatego zalicza się go do chwastów dendrologicznych. Ma niewielkie wymagania glebowe.
Ze względu na jego cechy estetyczne, lecznicze, łatwość w uprawie, wyhodowano odmiany ozdobne czarnego bzu i przeniesiono do ogrodów.
Właściwości lecznicze czarnego bzu
Czarny bez najbardziej jest znany z tego, że zarówno suszone kwiaty, jak i przetwory z owoców są stosowane przeciwko przeziębieniom.
Kwiat czarnego bzu (Flos Sambuci) stosowany jest jako środek rozgrzewający, napotny, moczopędny i wykrztuśny. Napar stosuje się we wszystkich formach przeziębienia, kaszlu, katarze, zaflegmieniu płuc. Działanie kwiatu jest silniejsze od bardziej popularnego kwiatu lipy i jest to środek bardzo bezpieczny, nadający się do stosowania nawet u niemowląt (dawka zmniejszona do 1/10 szklanki).
Owoc czarnego bzu (Fructus Sambuci) działa rozwalniająco, napotnie, moczopędnie i rozkurczowo. Stosuje się pomocniczo w leczeniu wątroby, niestrawności, żółtaczce i pożółtaczkowych stanach wyczerpania, nerwicy, w stanach zapalnych żołądka, biegunkach, zaparciach i kamicy moczowej.
Czarny bez jest rośliną o szerokim zastosowaniu leczniczym
Fot. https://pixabay.com/
Korę stosuje się jako silny środek moczopędny i napotny w obrzękach oraz przewlekłych chorobach nerek.
Odwar poprawia skład soków żołądkowych.
Liście mają działanie moczopędne i napotne, żółciopędne i rozwalniające. W przewlekłych zaparciach stosuje się z nich napar, który pomaga także przy nieżytach dróg trawiennych.
Korzeń z krzewów dwuletnich i starszych działa moczopędnie i oczyszczająco.
W pyłku, kwiatach i owocach bzu czarnego stwierdzono obecność białka wywołującego alergię.
Czarny bez jest rośliną jadalną, lecz nie nadaje się do spożycia na surowo. Można z niego przygotować np. soki, dżemy, konfitury, kisiele, wino.
