Porównując różnorodność i ilość gatunków płazów występujących w Polsce na przykład do lasu tropikalnego w Ameryce Południowej, wydaje się być ona raczej skromna. Jednakże, w naszym kraju mamy wyjątkowe gatunki płazów. Oprócz popularnych żab występują również: rzekotki, kumaki, ropuchy, traszki i salamandry. Dziś skupimy się na innym, wyjątkowym i nieco skrytym gatunku, jakim jest grzebiuszka ziemna.

Jak wygląda grzebiuszka?

Grzebiuszka ziemna to płaz mierzący około 8 centymetrów długości. Nie osiąga zatem imponujących rozmiarów. Jednak, jeśli chodzi o wymiary, jest rekordzistką wśród krajowych gatunków, ale nie skupiamy się tu na osobnikach dorosłych, tylko na kijance. Ta potrafi mierzyć nawet do 12 centymetrów!

Ciało dojrzałego osobnika jest krępe, a nogi krótkie. Posiada głowę z wyłupiastymi oczami, a jej źrenice są pionowe (to wyjątkowa cecha tego gatunku). Ubarwienie można określić jako bardzo zmienne, jasnozielone z ciemnymi plamami. Skóra grzebiuszki jest gładka, pozbawiona brodawek, ale na całej powierzchni ciała znajdują się gruczoły, które wytwarzają odstraszającą wydzielinę.

Okres lęgowy grzebiuszki

Grzebiuszka ze snu zimowego budzi się w marcu i wędruje do zbiorników wodnych, gdzie odbywa gody. Okres ten przypada pomiędzy kwietniem, a lipcem. Samica składa wówczas około nawet do 3000 jaj.

Płazy te przeobrażają się od czerwca, aż do września. Jednak, gdy nie zdążą tego, zrobić zimują w wodzie, co zdarza się rzadko. Grzebiuszka nazywana jest także huczkiem, ze względu na to, że w okresie godowym wydaje nieco stłumione pohukiwanie. Co ciekawe głos godowy wybrzmiewa także przez samice, co nie jest takie popularne w świecie płazów.

Jakie są strategie obrony grzebiuszki?

Wydawać by się mogło, że ten niewielki płaz to łatwe do schwytania, bezbronne stworzenie. Jednak niezupełnie, grzebiuszka również potrafi się bronić i ma do tego świetne predyspozycje. Jej strategie przetrwania są bardzo interesujące. Po pierwsze: jest zwierzęciem aktywnym głównie nocą, kiedy większość drapieżników śpi. Choć ta metoda nie zapewnia pełnego sukcesu, ponieważ często pada ofiarą np. sów.

Po drugie: w chwili zagrożenia potrafi szybko się zakopać w podłożu, będąc zupełnie niewidoczną dla drapieżników. Po trzecie: gdy już zostanie schwytana, wydziela substancję, która zniechęca potencjalnego wroga do jej pożarcia. Ta ciecz z zapachu jest podobna do czosnku, stąd też inna nazwa tego płaza — żaba czosnkowa.

Grzebiuszka produkuje tę substancję dopiero w chwili podrażnienia skóry, spowodowanym na przykład atakiem drapieżnika. Huczek w momencie ataku wroga potrafi nabrać powietrza (nadyma się podobnie jak ropucha szara), przez co staje się większa i wygląda groźniej. Jedną z form obrony grzebiuszki jest też wydawanie wysokiego pisku. I na końcu jeden ze sposobów, który stosują na przykład zaskrońce. Po prostu nie daje oznak życia, nie rusza się, a nawet udaje martwą. Czasem bywa to bardzo skuteczny chwyt, gdyż drapieżnik zostaje zniechęcony na widok „padliny”.

Gdzie występuje grzebiuszka ziemna?

Tego ciekawego płaza w Polsce spotkać można na całym niżu, ale w górach już nie występuje. Opisywany gatunek preferuje tereny o lekkim piaszczystym podłożu. Spotykany jest na kartofliskach, ogrodach i sadach. Poluje głównie na chrząszcze. Lubi zagrzebywać się w ziemi i prawdopodobnie stąd wzięła się jej polska nazwa. W czasie hibernacji chowa się jednak znacznie głębiej. Potrafi przeżyć nawet dziesięć lat.

Grzebiuszka ziemna to ważne ogniwo w łańcuchu pokarmowym, zjada i jest zjadana. Reguluje liczebność owadów i innych drobnych zwierząt. Płaz ten jest wyjątkowy, pełni ważną rolę i z pewnością warto, aby pozostał w naszych ekosystemach na trwałe.

ŹRÓDŁA:

• Buszko-Briggs, M., Okołow, G. (2002). Płazy i gady Polski. Warszawa. Multico Oficyna Wydawnicza. 4-120.
• Hereczek, A., Gorczyca J. (2004). Płazy i gady Polski. Krzeszkowice. Wydawnictwo Kubajak. 7-104.
• Klimaszewski, K. (2013). Płazy i gady. Warszawa. Multico Oficyna Wydawnicza. 5-144.
• Klimaszewski, K. (2023). Płazy i gady. Warszawa. Multico Oficyna Wydawnicza. 5-144.
• Środa, K. (2006). Tajemnice Polskiej Przyrody. Grzebiuszka ziemna – ostrożna i skryta. De Agostini Polska. Warszawa.