Wydawać by się mogło, ze zimowy las śpi, czekając na nadejście magicznej, budzącej go wiosny. Tymczasem leśne życie trwa, obfitując w ruch, odgłosy, fascynujące procesy i odwieczne ceremoniały. Jednym z nich jest zrzucanie poroża przez gatunki z rodziny jeleniowatych. Na przełomie lutego i marca do leśnych enklaw jeleni wkraczają poszukiwacze zrzutów.
Poroże jelenia lub daniela, można znaleźć w sposób niezamierzony przy okazji spaceru w lesie lub okolicach. Natknięcie się na leżące na podłożu tyki, zawsze wzbudza wiele emocji, a często zachwytu. Piękne i okazale rosochy wywołują podziw, respekt oraz refleksję nad fascynującym światem przyrody, ale posiadają także wymierną wartość, przez co tak wiele osób wyrusza na leśne poszukiwania poroża.
Czym jest poroże?
Poroże to oręż typowa dla samców gatunków zwierząt z rodziny jeleniowatych. Wyjątek stanowią renifery, u których te twory kostne wyrastają także u samic oraz jelonek błotny (inaczej jelonkowiec błotny) – pozbawiony poroża. Jelonkowiec jest gatunkiem występującym w Chinach i Korei, introdukowanym w pewnych częściach Europy.
Wśród gatunków polskiej fauny poroże występuje u gatunków jeleniowatych, nazywanych zwierzyną płową: jelenia szlachetnego (Cervus elaphus), sarny (Capreolus capreolus), daniela (Dama dama) oraz łosia (Alces alces). Co ciekawe, w przypadku łosi zakaz polowań wpłynął na wygląd poroża.
Poroże jest twardym tworem tkanki kostnej, wyrastającym z możdżeni umieszczonych na głowie samców jeleniowatych. Inne nazwy poroża to tyki, badyle, lub rosochy. Charakterystyczne dla poroża jest to, iż nie ma substancji rogowej. Posiada prostą budowę – składa się z pnia i odchodzących od niego odrostków. Poroże służy zwierzętom jako oręż do obrony oraz walki o samice.
Roczny cykl pór roku uwzględnia zrzucanie poroża przez jeleniowate. Raz na 12 miesięcy poroże odpada po to by odrosnąć ponownie, z zasady większe i bardziej okazałe. U młodego jelenia pierwsze poroże zazwyczaj wyrasta nierozwidlone, przez co takie zwierzę nazywane bywa szpicakiem ze względu na posiadane szpice. Po drugim roku życia jeleń także zrzuca poroże, a nowe ma już dwa odrostki. Kiedyś uważano, że co roku odrasta poroże o większej liczbie odrostków, co miało umożliwiać poznanie wieku zwierzęcia. Współczesna nauka donosi natomiast, że liczba odrostków tworzących się na porożu zależy od stanu odżywienia osobnika, a także od jego warunków życia.Należy dodać, że nowe poroże rośnie intensywnie na głowach samców z rodziny jeleniowatych przez kilka miesięcy. Początkowo pokrywa je delikatna skóra zwana scypułem. Z czasem scypuł zostaje wytarty o pnie i gałęzie drzew, gdy poroże jest w pełni wykształcone.
Czy zbieranie poroża jest legalne? Czy można zabrać znalezione poroże?
Poroże jelenia oraz pozostałej zwierzyny płowej można legalnie zbierać. Chociaż rzadko zdarza się, żeby para wyrostków kostnych jeleniowatych znajdowała się w jednym miejscu. Należy wiedzieć, że poroże znalezione w lesie jest własnością osoby, która je znalazła. Wobec tego znalazca może je legalnie zabrać do domu.
Jak podają leśnicy, jedna tyka może ważyć nawet 5 kg. Zbieracze – poszukiwacze gromadzą poroże w rozmaitych celach. Jedni je kolekcjonują, inni traktują zbiory jako źródło dochodu, gdyż ma ono dość sporą wartość, inni wykorzystują poroże do produkcji przedmiotów, jak np. biżuteria, rękojeści noży, świeczniki itp.
Poroże można zbierać legalnie przy zachowaniu kreślonych warunków: nie wolno wchodzić do lasu w miejscach, gdzie obowiązuje ustawowy zakaz wstępu , jak np. rezerwaty przyrody, czy uprawy leśne do 4 m wysokości. Zbieracze poroża nie mogą także wchodzić do miejsc oznaczonych jako ostoje zwierzyny i źródliska. Niedopuszczalne jest celowe płoszenie, czy niepokojenie zwierząt po to, aby podczas ucieczki zgubiły poroże. Również zabieranie poroża wraz z czaszką jest zabronione.
Pomimo, że wiadomo dlaczego jelenie zrzucają poroże, wędrówka w poszukiwaniu leśnych trofeów zawsze będzie fascynująca i pełna wrażeń, a niespodziewane napotkanie tyków podczas spaceru po lesie bywa zaskakującą niespodzianką, a wręcz przygodą zachęcającą do zgłębiania tajników przyrody.
