Mamy wiosnę, a więc pora obudzić śpiochów ze snu zimowego. Czy wiesz jakie zwierzęta będziemy mogli ponownie spotkać w naszych lasach? Nie tylko znany wszystkim niedźwiedź wstanie ze swojego zimowego schronienia. Z hibernacji wkrótce wybudzą się też gryzonie, nietoperze, a nawet płazy.
Zima jest ciężkim czasem dla wielu gatunków zwierząt. Wiele z nich wytworzyło specjalne przystosowania, aby przetrwać ten trudny okres. Jedną z prób przeżycia mrozów jest… ich zignorowanie. Ukrycie się w przytulny kącik, ze sporym zapasem energetycznym w postaci tłuszczu brzmi jak plan. Taką strategię obrało wiele zwierząt, zapadając w potocznie nazywany „sen zimowy”.
Hibernacja, a letarg – rodzaje snu zimowego
Wbrew pozorom nie każde zwierzę zapada w sen zimowy w ten sam sposób.
Letarg, lub odrętwienie to najczęstszy sposób na przetrwanie mrozów. Jest to stan fizjologiczny, w czasie którego wszystkie procesy życiowe organizmu ulegają spowolnieniu. Dochodzi wtedy do spadku temperatury ciała, zwolnienia przemiany materii, akcji serca oraz pracy mózgu.
Hibernacja polega na wyłączeniu termoregulacji, co prowadzi do głębokiej hipotermii. Temperatura ciała zwierzęcia zrównuje się wtedy z temperaturą otoczenia lub jest tylko nieznacznie wyższa.
Wprowadzenie organizmu w tak ekstremalne stany wymaga jednak odpowiedniego przygotowania. Zgromadzenie zapasów tkanki tłuszczowej (brunatnej) to miesiące budowania „masy”. Ta tłuszczowa otoczka umożliwia utrzymanie ciepła w organizmie. Dla niektórych jest to niestety niewystarczające i zwierzęta zapadają w tzw. sen przerywany, budząc się, aby pożywić się zapasami zgromadzonymi w kryjówce.
Jakie zwierzęta obudzą się ze snu zimowego?
Budziki nastawione? Zima dobiega ku końcowi, więc pora wybudzić śpiochów poukrywanych w swoich norach. Niektóre z nich już z nich wyszły zwabione ciepłymi dniami, a drugie jeszcze korzystają z możliwości dłuższej drzemki.
Zaczynając od najmniejszych ssaków, to gryzonie śpią najdłużej. Smużki zobaczymy dopiero w okolicach maja, a popielice dopiero na początku czerwca. W kwietniu obudzą się żołędnice, koszatki, orzesznice i nornice rude.
Od końca lutego do początku czerwca (w zależności od gatunku, regionu i pogody) z hibernacji budzą się nietoperze. Porzucają swoje zimowe schronienia w jaskiniach, sztolniach, czy nawet naszych piwnicach i strychach. Nietoperze powracają wtedy na tereny łowieckie, a później łączą się ponownie w kolonie rozrodcze.
Oczywiście w sen zimowy zapadły również jeże zawinięte w ciasną kulkę w stosie liści. Te urocze zwierzęta budzą się zazwyczaj w okolicach marca. Niestety większość z nich jest bardzo odwodnionych po tej długiej drzemce. Dlatego przyrodnicy apelują o zostawianie miseczek z wodą w okolicach bytowania jeży – może mieć to znaczący wpływ na ich dalsze życie.
Przespać większość życia? Susłom to nie przeszkadza. Są w stanie być w śnie zimowym nawet 2/3 swojego życia. Pierwsze susły szukają przytulnego schronienia już w połowie sierpnia, a ich sen trwa nawet do kwietnia. Ciężko jednak zrobić zapasy na tak długi okres, więc zwierzęta te wybudzają się co jakiś czas na kilkanaście godzin, by uzupełnić braki tkanki tłuszczowej. Powiedzenie „spać jak suseł” nie wzięło się, więc znikąd.
Niedźwiedzie wiedzą również, co oznacza przespanie najważniejszego momentu swojego życia. „Stary niedźwiedź mocno śpi…” – te słowa mają swoje pokrycie w naturze. Pomimo że w Polskich warunkach te duże ssaki przesypiają mniej więcej 3 miesiące, to w tym czasie dochodzi do niezwykłego wydarzenia. Od grudnia do lutego samice wybudzają się z letargu, aby… urodzić młode. Nowo narodzone misie pierwsze miesiące swojego życia spędzają więc w ciemnym schronieniu z mamą. Po raz pierwszy wychodzą na świat właśnie wiosną – w połowie marca. Niedźwiedzie tracą nawet do 200 kg masy w czasie snu zimowego. Konieczne jest więc szybkie uzupełnienie zapasów dla siebie jak i swoich maluchów.
Nie tylko ssaki śpią zimą
Zwierzęta zmiennocieplne, których temperatura ciała zależy od otoczenia, mają jeszcze trudniejsze zadanie, aby przetrwać zimę.
Dźwiękami nadchodzącej wiosny są gwarne stawy i jeziora – to właśnie płazy budzą się po okresie zimowego spoczynku. Podczas zimy chowają się w szczelinach i zakamarkach gruntu, między korzeniami drzew, kamieni, czy ściółce. Obudzone w marcu płazy migrują do zbiorników wodnych, aby złożyć skrzek. Niestety wiele z ich ścieżek przecina drogi – uważajmy na te małe stworzenia, aby mogły bezpiecznie spełnić swój wiosenny cel.
Owady również będą wychodzić ze swoich schronień jak np. mrówki spędzające zimę w gromadzie. Niektóre z nich na wiosnę czekają duże zmiany takie jak przejścia ze stanu larwalnego lub np. gąsienicy w osobnika dorosłego – motyla. U os zimę przeżywają tylko zapłodnione samice, które po przymrozkach muszą odbudować na nowo swoją kolonię.
Wiosna będzie obfitowała w nowe i ponowne spotkania. Lasy już wkrótce zapełnią się zwierzętami, a natura odżyje po zimowym przestoju. Pomóżmy, jak możemy przetrwać ten czas dużych zmian zwierzętom, które potrzebują naszego wsparcia.
Źródła:
Małgorzata Łaciak. „Jak płazy spędzają zimę?”. iop.kraków.pl
