2 czerwca we Włoszech zanotowano, według ekspertów, najsilniejszą od 2021 r. aktywność wulkanu Etna. Wybuch nastąpił na oczach turystów, którzy musieli uciekać. Co było przyczyną erupcji? Czy zwiedzający włoską Sycylię oraz miejscowa ludność są bezpieczni?
Etna to najwyższy wulkan w Europie – osiąga wysokość 3350 m n.p.m., a powierzchnia góry wynosi 1250 km2. Znajduje się na Sycylii, gdzie powstał ok. 100 tys. lat temu. Etna to jeden z najbardziej aktywnych wulkanów na świecie, więc erupcje są regularnym zjawiskiem. Czym tak właściwie są wulkany i jak powstają? Czy występują także w Polsce?
Erupcja wulkanu Etna we Włoszech
2 czerwca doszło do wybuchu wulkanu Etna na Sycylii. Według włoskich naukowców z Instytutu Geofizyki i Wulkanologii do erupcji doszło z powodu rozpadu materiału skalnego ze zbocza krateru. Fragmenty, które wpadły do wulkanu spowodowały gwałtowny wybuch, czego konsekwencją był wyrzut gorącej mieszaniny gazów, popiołu i kawałków skał (tzw. lawa piroklastyczna), które przemieszczają się z dużą prędkością (nawet 150 km/h) w dół. Wulkanolodzy ocenili, że aktywność Etny po kilku godzinach zaczęła słabnąć.
Czy turyści oraz lokalni mieszkańcy są bezpieczni?
Wybuch zaskoczył obecnych na miejscu turystów. W mediach społecznościowych pojawiły się nagrania, na których można zaobserwować ucieczkę zwiedzających na zbocze wulkanu. Na szczęście nikt nie ucierpiał, nie doszło także do żadnych poważnych zniszczeń.
Szef regionalnej Obrony Cywilnej jednak zaleca ostrożność turystom oraz unikanie rejonu szczytu wulkanu do odwołania. W związku z erupcją Etny władze na bieżąco monitorują sytuację, aby móc zapewnić bezpieczeństwo.
Włosi od dłuższego czasu mają problem z „turystyką wulkanową”. Regularnie, gdy dochodzi do erupcji, w okolicy Etny pojawiają się tłumy. Zdarzały się przypadki, że turyści utrudniali włoskim służbom ratowniczym dotarcie do potrzebujących.
Władze Włoch wydały również ostrzeżenie dla samolotów. Mimo to ruch na pobliskim międzynarodowym lotnisku w Katanii nie został wstrzymany.
Co to jest wulkan i jak powstaje?
Wulkan to miejsce na lądzie, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne i materiał piroklastyczny z wnętrza Ziemi.
Ze względu na obserwowaną aktywność związaną z erupcją można wyróżnić wulkany: czynne (stale lub sporadycznie objawiające swoją działalność, np. Etna), drzemiące (niewykazujące aktywności od dłuższego czasu) oraz wygasłe (nieaktywne od czasów historycznych, np. stożki wulkaniczne w Niemczech i Polsce).
Wulkany emitują gazy cieplarniane oraz popiół, które mogą mieć wpływ na klimat planety. Jednak ilość dwutlenku węgla przedostająca się do atmosfery podczas erupcji jest niewielka w porównaniu ze stężeniem tego gazu, jaka obecnie znajduje się w atmosferze związana z działalnością człowieka. Emisje gazów wulkanicznych przyczyniają się do występowania kwaśnych deszczy.
Proces tworzenia się wulkanu składa się z dwóch etapów. Pierwszy to plutonizm – zjawiska zachodzące w skorupie ziemskiej (pod powierzchnią Ziemi). Skały w warstwie litosfery, pod wpływem wzrostu temperatury, zmiany ciśnienia czy wzrostu stężenia pierwiastków promieniotwórczych ulegają upłynnieniu, w wyniku czego powstaje magma. Z kolei drugim etapem jest wulkanizm. Zachodzi już na powierzchni Ziemi i jest związany z aktywnością wulkanu.
Występowanie erupcji wulkanów jest efektem wzrostu ciśnienia pod powierzchnią Ziemi. Ma to związek z ruchem płyt tektonicznych oraz uskokami transformacyjnymi w miejscach, gdzie skorupa ziemska może ulec przerwaniu. Jeśli ciśnienie staje się zbyt duże, magma oraz inne materiały są popychane ku górze i wybuchają na powierzchnię. Wyrzucane produkty wulkaniczne mają postać ciekłą (lawa), stałą (materiały piroklastyczne, np. popiół, pył i piasek) oraz gazową (dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, para wodna).
Kraina wygasłych wulkanów w Polsce
W Polsce jest całkiem sporo wygasłych wulkanów, które aktywne były miliony lat temu! Obecnie stanowią prawdziwą atrakcję turystyczną. Wznoszące się na wysokość kilkudziesięciu metrów wzgórza, składające się głównie z tufów wulkanicznych, przyciągają przede wszystkim miłośników geologii.
Nieczynne polskie wulkany znajdują się w Górach Kaczawskich na Dolnym Śląsku (region nazywany Krainą Wygasłych Wulkanów), gdzie ze względu na pozostałości wulkanu oraz wyjątkową roślinność utworzono rezerwat przyrody Wilcza Góra oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Ostrzyca Proboszczowicka. Powstał również Rezerwat Geologiczny Kaczawskie Wzgórza, gdzie można podziwiać różne formacje skalne.
Pozostałości po wulkanach można szukać także w Gorcach, Beskidach, Pieninach czy w Górach Świętokrzyskich.
