Zanieczyszczenie plastikiem oceanów to jedno z najpoważniejszych wyzwań ekologicznych współczesnego świata. W ciągu ostatnich dekad problem ten osiągnął niespotykaną skalę, a jego symbolem stała się Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, nazywana też Wyspą Śmieci. Olbrzymie skupisko odpadów dryfujących na wodach Oceanu Spokojnego stale rośnie przez napływające kawałki plastiku z różnych stron świata.
Skala problemu
Tworzywa sztuczne ze względu na niskie koszty produkcji, a przede wszystkim trwałość, stały się integralną częścią naszej codzienności. W ciągu ostatnich 40 lat, ich użycie wzrosło około 25-krotnie, a produkcja oszacowana na rok 2021 przekroczyła 380 milionów ton.
Każdego roku do oceanu dostaje się 13 mln ton plastiku. W 2014 roku stosunek masowy plastiku w morzach i oceanach do ryb wynosił 1:5, a prognozy wskazują, że do 2050 roku w tych zbiornikach będzie go więcej niż ryb. To alarmujący trend, który ma poważne konsekwencje dla życia morskiego. Szacuje się, że 54% zagrożonych gatunków ssaków morskich zaplątało się w tworzywa sztuczne lub je połknęło. Badania martwych fulmarów północnych, przeprowadzone przez OSPAR Commission, ujawniły, że 92,5% z nich miało w swoim żołądku plastik, którego ilość odpowiadała 5% ich masy ciała.
Okrągłe prądy (wiry) o średnicy tysięcy mil mogą gromadzić ogromne ilości plastiku we wszystkich oceanach świata. W okolicach Wielkiej Pacyficznej Plamy Śmieci organizmy morskie jedzą więcej plastiku niż swojego naturalnego pożywienia, a gatunki przybrzeżne nawet ją zamieszkują. Spowodowane jest to błędnym postrzeganiem Plamy Śmieci jako swego rodzaju „ląd”. Naukowcy odkryli, że organizmy te w konsekwencji mogą stać się gatunkami inwazyjnymi i wypierać rodzime gatunki, dla których wody otwarte to naturalne środowisko.
Jak duża jest Wyspa Śmieci i gdzie się znajduje?
Wielka Pacyficzna Plama Śmieci to największe skupisko pływających odpadów na świecie, zlokalizowane na Oceanie Spokojnym między Hawajami a Kalifornią. Jej dokładne położenie jest trudne do ustalenia, ponieważ zależy od czynników takich jak siły prądów morskich i wiatrów. Zajmowany przez nią obszar przekracza 1,5 miliona kilometrów kwadratowych, co oznacza, że jest około 5-krotnie większa od Polski i 2-krotnie większa od stanu Teksas – drugiego pod względem wielkości w USA.
Pierwsze wzmianki o Wyspie Śmieci pojawiły się pod koniec lat 80. XX wieku, jednak jej odkrycie przypisuje się amerykańskiemu oceanografowi Charlesowi Moore’owi, który zaobserwował to zjawisko w 1997 roku. Masa tej plamy wynosi około 79 tysięcy ton, a jej rozmiary stale i coraz szybciej rosną. W ciągu ostatnich 40 lat, wir na północnym Pacyfiku wzrósł 100-krotnie.
Niepokojące wyniki
Badania opublikowane w Environmental Research Letters przez Ocean Cleanup wskazują na dramatyczny wzrost fragmentów plastiku o rozmiarach 0,5–50 mm w Pacyficznej Plamie Śmieci. Ich stężenie wzrosło z 2,9 kg/km² do 14,2 kg/km² między 2015 a 2022 rokiem, a tempo wzrostu tych fragmentów przewyższa większe obiekty (>50 mm). Na podstawie modelu bilansu masowego stwierdzono, że większość plastiku w regionie pochodzi z nowych procesów degradacji, a nie z rozkładu starszych przedmiotów gromadzących się przez dekady. Dodatkowo, stężenie mikroplastiku wzrosło o 1,5 razy, z 959 970 cząsteczek na km² w 2015 roku do 1 455 500 cząsteczek na km² w 2022 roku.
Te wyniki stanowią poważny sygnał, że problem plastiku w oceanach staje się coraz bardziej krytyczny, a jego wpływ na ekosystemy morskie i życie w oceanie wymaga pilnej interwencji i skutecznych działań ochronnych.
