Po 27 latach od „powodzi tysiąclecia” Polskę dotknął kataklizm na podobną skalę. Wiele miejscowości znalazło się pod wodą, tysiące ludzi straciło swój dorobek, odnotowano kilka ofiar śmiertelnych, a odbudowa będzie kosztować miliardy złotych. Dlaczego znów doszło do takiej katastrofy? Po części zapewne z niewystarczającej liczby inwestycji w ochronę narażonych terenów. Zagrożenie powodziami wzrasta jednak przede wszystkim z powodu przyśpieszającego ocieplania się klimatu. Nie jest to naturalne zjawisko, a skutek działalności człowieka.
Powodzie są coraz częstsze
Chociaż w ostatnich tygodniach oglądaliśmy przede wszystkim przerażające zdjęcia i filmy z dotkniętego powodzią południa Polski, nie był to problem lokalny. W tym samym czasie kataklizm dotknął inne kraje Europy Środkowej, jak Czechy, Słowacja, Austria, Węgry i Rumunia. Wcześniej w tym roku zalane były Niemcy, Francja i Szwajcaria. To jednak wciąż tylko część znacznie większego zjawiska. Globalny wzrost temperatury – tegoroczne lato było najcieplejsze w historii pomiarów, prawdopodobnie cały rok okaże się rekordowy – powoduje, że zagrożenie powodziami wzrasta na całym świecie.
Tylko w tym roku, jak podaje belgijskie Centre for Research on the Epidemiology of Distarters (CRED), doszło już do 95 tego typu katastrof. Odnotowano je niemal na całej planecie, od wybrzeża Zatoki Meksykańskiej, przez Brazylię, Europę, Nigerię, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Afganistan, Pakistan, aż po Chiny i Azję Południowo-Wschodnią. Rok wcześniej kataklizm dotknął m.in. region Morza Śródziemnego, Wielką Brytanię czy Azję Południową, a w 2022 roku z ekstremalnymi powodziami zmagały się Australia i Pakistan.
Co wywołuje powódź?
Rosnąca liczba powodzi nie jest, bynajmniej, zaskoczeniem dla ekspertów. Już opublikowany w 2001 roku raport IPCC, Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu, alarmował, że jednym z prawdopodobnych skutków ocieplania się klimatu będzie wzrost częstotliwości silnych opadów atmosferycznych, co z kolei prowadzi do podtopień. To bardzo prosty mechanizm. Wraz z globalnym ociepleniem rośnie temperatura oceanów, a tym samym więcej wody z nich paruje. Cieplejsze powietrze mieści więcej pary wodnej, która tworzy chmury dające opady o bardzo silnym natężeniu.
Jednocześnie zmiany klimatu zwiększają częstotliwość okresów, kiedy w ogóle nie ma deszczu. Efektem są dotkliwe susze oraz zwiększone ryzyko pożarów. Choć może się to wydawać paradoksem, susze także przyczyniają się do zwiększenia zagrożenia powodziowego. Wynika to z faktu, że wyschnięta gleba ma znacznie ograniczone zdolności retencyjne. Jeśli więc na zmianę występują długie okresy bez deszczu oraz opady o silnym natężeniu – a tak obecnie wygląda lato w naszym regionie – ryzyko miejscowych podtopień, a nawet powodzi, jest bardzo wysokie.
Zagrożenie powodziami wynika ze zmian klimatu, a te powoduje człowiek
Eksperci z ClimaMeter ostatnią powódź w Polsce określają jako bardzo rzadkie zdarzenie pod względem wzorca ciśnienia i wyjątkowe zdarzenie pod względem opadów. Po czym dodają: Wzmożone opady, które spowodowały powodzie w Europie Środkowej, przypisujemy głównie zmianom klimatycznym spowodowanym przez człowieka, a [naturalna] zmienność klimatu prawdopodobnie odegrała niewielką rolę.
W środowisku naukowym panuje konsensus co do odpowiedzialności człowieka za zmianę klimatu. Na takim stanowisku stoi aż 99,9% ekspertów. Tak wynika z analizy blisko 90 tysięcy recenzowanych artykułów naukowych, którą przeprowadzili naukowcy z amerykańskiego Cornell University. Rozważania o tym, czy ludzkość jest odpowiedzialna za zmianę klimatu, uznajemy za zamknięte – podsumowują autorzy analizy. Musimy przyjąć do wiadomości fakt, że odpowiedź jest twierdząca. Nikt nie musi już spędzać swojego czasu na podobnym badaniu. Cała nasza energia musi skierować się na wypracowanie rozwiązań: jak mamy zamiar spowolnić i powstrzymać szkody, które wyrządziła ludzkość.
Autor: Paweł Pałasz
