Sarna europejska i jeleń szlachetny to najczęściej spotykani przedstawiciele kopytnych w Polsce. Z pozoru podobne, a jednak tak różne. Problemów dla obserwatorów przyrody dostarczają nie tylko wizualne aspekty, ale i nazewnictwo. Jak nazywa się męska sarna, a jak żona jelenia? Poznaj różnice w wyglądzie i naucz się rozpoznawać kopytne w terenie.
Brązowy jeleniowaty, który przebiegł drogę w trakcie spaceru w lesie, czy na polu nie jest niecodziennym przeżyciem. Zwierzęta te zbliżają się coraz bliżej zabudowań oraz dróg, więc każdy z nas na pewno widział sarnę, kozła, jelenia, czy łanię. No właśnie… kogo dokładnie zaobserwowaliśmy?
Jak nazywa się samica jelenia i dlaczego nie jest to sarna?
Rozpoczynając od płci pięknej, która powoduje najwięcej dylematów – łania i sarna to dwa różne gatunki. Różnią się one nie tylko wielkością, ale i umarszczeniem oraz trybem życia.
Łania to samica jelenia szlachetnego (Cervus elaphus). Osiąga ona do 150 cm w kłębie oraz waży do 120 kg. Pokryta jest krótkim włosem o kolorze siwobrunatnym zimą oraz rdzawobrunatnym latem. Łanie wraz z młodymi łączą się w liczne stada rodzinne, które nazywamy chmarami. Pierwsze maluchy rodzą się po ukończeniu przez matkę 3 lat. Ich charakterystyczne ubarwienie to żółtawobiałe plamki na grzbiecie i po bokach ciała, które znikają jesienią.
Koza to samica sarny europejskiej (Capreolus capreolus). Osiąga ona około 75 cm w kłębie, a jej przeciętna masa to 12-16 kg. Ma ona smukłe ciało i wysokie nogi. Sierść sarny w lecie jest barwy czerwonobrązowej, a zimą przybiera barwy siwobrązowe do siwożółtych. Charakterystycznym elementem jest biała lub żółtawa plama na pośladkach zwane lusterkiem. Jest to niezwykły mechanizm obronny – przestraszona sarna zjeża sierść na pośladkach, powiększając jasną plamę i komunikując reszcie stada o niebezpieczeństwie. Jej oczy mają długie rzęsy („świece”), a nosy bardzo ciemne zabawienie. Kozy wraz z młodymi od później jesieni do wiosny żyją w stadach prowadzonych przez doświadczoną samicę. Liczące do kilkudziesięciu skupiska to tzw. rudle. Na wiosnę kozy tworzą indywidualne ostoje, gdzie wychowują młode. Do 6 tygodni życia koźlęta mają po 3 rzędy białych plamek na swoim ciele.
Łania i koza różnią się prawie dwukrotnie wielkością ciała oraz nawet dziesięciokrotnie wagą. Samice jelenia są krępej budowy, natomiast sarny – smuklejsze i dużo mniejsze z charakterystycznymi elementami ubarwienia. Kiedy łanie żyją w dużych grupach, kozy są bardziej samodzielne, szczególnie gdy przychodzi do wychowania młodych.
Czyją „żoną” jest sarna? Byk, kozłowi nie równy
Panowie jeleniowatych również różnią się wyglądem, zwyczajami oraz nazwą. Kto jest królem lasów oraz czyje poroże jest okazalsze?
Byk to samiec jelenia szlachetnego (Cervus elaphus). Męskie osobniki osiągają do 150 cm w kłębie, a jego masa może przekraczać nawet 250 kg. Umarszczenie byków jest takie same jak u samic tego gatunku. W odróżnieniu od łań, samce posiadają duże poroże tzw. wieniec. Ma ono okrągłą tykę, zróżnicowaną liczbę odnóg oraz może osiągać 80-100 cm wysokości. U jelenia szlachetnego w porożu wyróżniamy następujące elementy: różę, perły, odnogi oraz bruzdy. Masa i liczba odnóg wieńca zwiększa się do 10-14 roku życia, a następnie wraz z wiekiem zaczyna maleć. Zdarza się, że u byka nie wykształci się poroże – nazywany jest wtedy mnichem, a stary osobnik bez odnóg – szydlarzem. Kiedy najlepiej szukać poroża jelenia? Byki zrzucają swoje wieńce wczesną wiosną. Poroże odrasta ponownie. Okres godowy jeleni przypada od września do połowy października i nazywa się rykowiskiem.
Kozioł to samiec sarny europejskiej (Capreolus capreolus). W kłębie sięga do 75 cm, a jego waga to około 14-21 kg. Ubarwieniem przypomina kozy. Kozioł posiada poroże – tzw. parostki, które osiąga rozmiary 25-30 cm. Dorosłe kozły posiadają zazwyczaj trzy odnogi (szóstaki regularne). Zrzucają one poroże dopiero późną jesienią. Nowo wyrośnięte parostki pokrywa delikatna owłosiona i silnie unerwiona skórka, którą nazywamy scypułem. Wiosną naczynia krwionośne w tej tkance obumierają i kozły rozpoczynają wycieranie wyschniętego scypułu o pnie drzew i krzewów. Zachowanie to nazywamy czemchaniem. Kozły żyją samotnie. Okres godowy dla sarny europejskiej przypada na przełom lipca i sierpnia. Wtedy dochodzi do walk samców z rywalami o dostęp do samic – kóz.
Byki są znacznie masywniejsze od kozłów oraz posiadają zdecydowanie bardziej okazałe poroże, zarówno pod kątem wysokości (trzy razy większe) oraz skomplikowania budowy. Jelenie bez wieńca zaobserwujemy wiosną, natomiast sarny bez parostków – późną jesienią.
Różnice pomiędzy jeleniem szlachetnym oraz sarną europejską są zauważalne gołym okiem. Sarna i łania to dwa różne gatunki. Partnerką jelenia (byka) jest łania, natomiast kozła sarny jest koza.
Źródła:
Wikipedia.pl
www.lasy.gov.pl
