Według Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska w 2019 r. około ¼ całkowitej emisji CO2 w UE pochodziło z sektora transportu, z czego 71,1% z transportu drogowego. Samochody osobowe są głównym źródłem zanieczyszczeń. W celu redukcji CO2 władze wielu europejskich miast decydują się na wprowadzanie Stref Czystego Transportu. Czym są Strefy Czystego Transportu i kiedy powstaną w kraju?
Większość Stref Czystego Transportu powstała w Europie w kresie ostatnich dziesięciu lat. Obecnie jest ponad 320, a ich ilość systematycznie wzrasta; do roku 2025 ma wynieść około 500. W 2021 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska przeprowadziło nowelizację ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, która przewiduje wprowadzenie Stref Czystego Transportu także w Polsce. Mają one służyć poprawie czystości powietrza.
Co to są strefy czystego transportu?
Strefy Czystego Transportu (SCT) mają być najlepszymi narzędziami powodującymi obniżenie emisji zanieczyszczeń powietrza, które w mieście powoduje transport. Strefa Czystego Transportu to wydzielony i odpowiednio oznakowany obszar centrum miasta obejmujący drogi, po których mogą poruszać się pojazdy wyposażone w napęd elektryczny, wodorowy bądź gazowy. Te ostatnie muszą spełniać odpowiednie normy emisji spalin. Samorząd gminy może poszerzyć listę pojazdów uprawnionych do korzystania z SCT i umożliwić poruszanie się po jej terenie np. takim samochodom spalinowym, które spełniają określone normy emisji spalin.
Wyjątkami w ograniczeniach wjazdu do krajowych Stref mają być:
- pojazdy służb, jak pogotowie ratunkowe, policja, straż pożarna;
- pojazdy, którymi poruszają się osoby z niepełnosprawnością;
- pojazdy zabytkowe;
- pojazdy specjalne (np. pomoc drogowa);
- wyłączenia czasowe: przypadki losowe, np. dojazd do szpitala, lekarza, miejsca zdawania matury (przepustka do wykorzystania 12 razy w roku);
- seniorzy (osoby, które do końca 2023 r. ukończą 70 lat), o ile przed 1 stycznia 2024 r. byli właścicielami swoich pojazdów (w Warszawie).
Strefy Czystego Transportu to sposób na zwiększoną czystość powietrza w miastach, a tym samym, poprawę zdrowia ich mieszkańców.
– Przykładowo, pierwszy etap wprowadzenia Strefy przewiduje zakaz wjazdu pojazdów starszych niż 27 lat dla samochodów z silnikami benzynowymi i 18 lat dla samochodów z silnikami Diesla. Ile jest takich samochodów w Polsce? Wg rocznika statystycznego w 2021 roku samochody w wieku 31 lat i starsze stanowiły 17,5% ogółu. To, co najmniej tyle samochodów do strefy nie wjedzie. A co z mieszkańcami takiej strefy? Mają wnosić opłatę miesięczną w wysokości do 500 zł za posiadanie takiego samochodu. Proponowane rozwiązanie zasad strefy winno uwzględniać zamożność społeczeństwa, a proponowana ustawa te zagadnienia pomija – na co zwracał uwagę w swojej wrześniowej w rozmowie z redakcją ekoetos.pl. rzeczoznawca samochodowy
dr inż. Wojciech Krugiełka.
Podobnie myśleli mieszkańcy miast, w których mają powstać Strefy Czystego Transportu i zaczęli nazywać je z oburzeniem “gettami bogatych” i “miejscami wykluczenia ubogich”.
Strefy czystego transportu w miastach Europy
Według Raportu Europejskiej Agencji Środowiska zanieczyszczenie środowiska zabija rocznie 1200 dzieci i nastolatków w Europie, także dlatego włodarze licznych europejskich miast decydują się na wprowadzenie stref czystego transportu – obszarów, do których wjazd uzależniony jest od spełniania określonej normy emisji spalin silnika, tzw. normy Euro, powiązanej z datą produkcji pojazdu. Ma to znacznie zredukować poziom emisji szkodliwych substancji w powietrzu.
Większość europejskich Stref Czystego Transportu powstała w ostatniej dekadzie i wynosi ok. 320. Ilość ich cały czas się zwiększa i w 2025 r. ma wynieść już 507, co oznacza 58 proc. wzrost w porównaniu do czerwca 2022. Połowa europejskich stref czystego transportu znajduje się we Włoszech, a jedna czwarta w Niemczech.
Źródło: Raport Trendy rozwoju stref nisko- i zeroemisyjnych w Europie „Clean Cities Campaign”
Strefy czystego transportu w Polsce
W Polsce temat Stref Czystego Transportu stał się ostatnio przedmiotem wielu burzliwych dyskusji. Jeszcze w 2022 r. był mało znany, co potwierdzały przeprowadzone wtedy badania, z których wynikało, że 61% respondentów nie wiedziało, jak mają działać. Teraz funkcjonowanie SCT zaplanowano dokładnie w Warszawie. Do ostatecznych ustaleń, przy protestach mieszkańców, przygotowuje się Kraków. W kraju pierwsze takie strefy, do których nie będą mogły wjechać pojazdy o określonej klasie emisyjnej, zaczną obowiązywać w 2024 r. Przygotowania odbywają się etapowo.
W Warszawie STC ma obowiązywać od 1 lipca przyszłego roku. Po konsultacjach społecznych zmieniony projekt STC dla mieszkańców zacznie obowiązywać od stycznia 2028 r., czyli po tym czasie nie będą mogli poruszać się po strefie pojazdem z silnikiem Diesla starszym niż 13 lat i pojazdem benzynowym starszym niż 22 lata.
Z kolei pozostałe osoby oraz mieszkańców Warszawy, którzy kupili samochód już po przyjęciu uchwały, obowiązują niezmiennie zaprezentowane już wcześniej wymogi. Czyli od lipca 2024 r. nie będą mogli poruszać się po strefie pojazdem z silnikiem Diesla starszym niż 18 lat i pojazdem benzynowym starszym niż 27 lat.
Poszczególne etapy wdrażania SCT w Warszawie dla aut osób mieszkających poza obszarem strefy przedstawia poniższa grafika:
Źródło: UM Warszawa
Kolejne etapy konsultacji społecznych na temat Strefy Czystego Transportu trwają już w następnym mieście, gdzie jest przewidywana – Wrocławiu.
Przykłady miast europejskich pokazują, że Strefy Czystego Transportu mają wpływ na czyste powietrze, mniej korków i hałasu w mieście, co ma pozytywne znaczenie dla jakości życia i zdrowia ludzi. Kiedy w Polsce będzie widać efekty działania Stref Czystego Transportu?
