Zanieczyszczenie hałasem to drugie, zaraz po zanieczyszczeniu powietrza, największe zagrożenie środowiskowe w Europie. Dotyka nie tylko ludzi, ale również wpływa na zdrowie i zachowanie zwierząt. Jak różne gatunki zwierząt reagują na hałas i jakie są tego konsekwencje?
Hałas to ogromne zagrożenie dla zwierząt nie tylko w Sylwestra. Hałas może wpływać na zdrowie oraz zaburzać naturalne zachowania wielu gatunków, zarówno lądowych jak i wodnych. Ze względu na ciągły rozwój cywilizacji, niemożliwe jest całkowite wyeliminowanie uciążliwych dźwięków. W jaki sposób można zminimalizować szkodliwy wpływ hałasu na zwierzęta?
Definicja i źródła hałasu
Hałas to każdy niepożądany, nieprzyjemny oraz szkodliwy dźwięk. Wyróżniamy hałas naturalny, będący częścią ekosystemu, którego źródłem są na przykład burze, oraz antropogeniczny, szkodliwy dla ludzi oraz dla dzikiej przyrody. Taki hałas, ze względu na źródło pochodzenia, dzielimy na:
- Przemysłowy: fabryki, elektrownie oraz inne zakłady przemysłowe generują hałas, który może być szkodliwy dla zwierząt żyjących w pobliżu,
- Komunikacyjny (drogowy, lotniczy, kolejowy), który rozprzestrzenia się na znaczne obszary,
- Hałas podczas budowy czy prac remontowych w miastach oraz na wsiach,
- Hałas podwodny: statki i platformy wiertnicze generują hałas szkodliwy dla zwierząt morskich, takich jak wieloryby, delfiny i foki.
Wpływ hałasu na zachowanie zwierząt
Wiele zwierząt wykorzystuje dźwięki do wzajemnej komunikacji czy wykrywania zagrożeń. Hałas może zagłuszać naturalne odgłosy wielu gatunków, prowadząc do nieporozumień i problemów w grupie. Przytłumione zostają m.in. odgłosy w czasie godów czy komunikaty dźwiękowe, którymi zwierzęta informują się wzajemnie o obecności drapieżnika, co decyduje o ich przeżyciu.
Z badań polskich naukowców wynika, że w pobliżu hałaśliwych dróg liczebność wielu gatunków jest znacznie mniejsza, niż w spokojniejszych miejscach. Zwierzęta zmieniają drogę migracji oraz opuszczają swoje naturalne siedliska w poszukiwaniu bardziej spokojnych miejsc. W konsekwencji dochodzi do konfliktów z innymi gatunkami i problemów z dostępem do zasobów.
Na szkodliwe działanie hałasu narażone są także ssaki morskie, takie jak delfiny i wieloryby, które używają do nawigacji i polowania echolokacji. Hałas podwodny może doprowadzić do dezorientacji tych gatunków i kolizji.
Hałas dotyka nawet owady. Pszczoły, pod wpływem niektórych dźwięków, na pewien czas tracą zdolność orientacji. Naukowcy odkryli, że także koniki polne, mogą zmieniać tonację swoich odgłosów, aby dostosować się do warunków otoczenia.
Hałas może wpływać na rozmnażanie zwierząt, zakłócając ich rytuały godowe i zmniejszając szanse na znalezienie partnera. Ptaki zmieniają swoją tonację oraz porę śpiewów, dostosowując się do warunków środowiska. Hałas niekorzystnie wpływa na sukces reprodukcyjny wielu gatunków, które przystąpiły do lęgów. Ponadto wiele ptaków żyjących w hałaśliwym otoczeniu składa znacznie mniej jaj, częściej przerywa wysiadywanie, przez co zmniejsza się liczba piskląt. U niektórych gatunków może to prowadzić do spadku populacji. Także badania wykazały, że pod wpływem hałasu ptaki wolniej znajdują pokarm i gorzej zapamiętują miejsce jego występowania.
Hałas niekorzystnie wpływa także na zwierzęta hodowlane. U trzody chlewnej przyczynia się do upadków, zaburzeń nerwowych czy chorób układu pokarmowego. Na szkodliwe działanie uciążliwych dźwięków najbardziej narażone jest bydło, u którego dochodzi m.in. do poronień oraz spadku wydajności mlecznej. Z kolei hodowlane ptaki reagują ucieczką i agresją, spada nieśność i wylęgowość jaj.
Wpływ hałasu na zdrowie zwierząt
Podobnie jak u ludzi, hałas wywołuje u zwierząt stres. Może prowadzić to do zmian w zachowaniu, takich jak agresja czy nawet unikanie kontaktu z innymi osobnikami. Ponadto długotrwały stres może również osłabić układ odpornościowy, czyniąc zwierzęta bardziej podatnymi na choroby. Hałas może spowodować zakłócenia snu zwierząt, co przyczynia się do zmęczenia i osłabienia. Zwierzę może popaść w groźne stany lękowe, które, w niektórych przypadkach, mogą doprowadzić nawet do zawału serca.
Długotrwałe narażenie na głośne dźwięki może prowadzić do trwałego uszkodzenia słuchu u zwierząt. Dla wielu gatunków, które polegają na tym zmyśle w polowaniu czy komunikacji, jest to poważne zagrożenie. Na utratę słuchu najbardziej narażone są gryzonie.
Nawet niesłyszalne dla ludzi wibracje wywoływane hałasem mogą ranić fizycznie zwierzęta poprzez wstrząsanie ich wewnętrznymi częściami ciała. Na przykład u ryb może w ten sposób dojść do uszkodzenia pęcherza pławnego, który umożliwia swobodne unoszenie się w toni wodnej.
Wysokie dźwięki potrafią nawet zabijać mniejsze osobniki, takie jak gąsienice czy larwy pszczół.
W jaki sposób można pomóc zwierzętom?
Nie można całkowicie wyeliminować hałasu z naszego życia. Istnieją jednak rozwiązania, które przyczynią się do zminimalizowania szkodliwego wpływu niepożądanych dźwięków na zwierzęta:
- Tworzenie stref ciszy, dzięki którym zwierzęta w parkach narodowych i rezerwatach przyrody mogą odnaleźć schronienie. W niektórych miejscach szlaki turystyczne są zamykane na okres godów i lęgów.
- Stosowanie cichszych technologii, takich jak elektryczne pojazdy oraz poprzez lepsze planowanie urbanistyczne, które uwzględnia potrzeby zwierząt.
- Edukacja społeczeństwa na temat wpływu hałasu na zwierzęta jest kluczowa. Im więcej ludzi będzie świadomych tego problemu, tym większe szanse na wprowadzenie zmian.
- W walce z hałasem istotna jest rola zieleni, która polega na odbijaniu, rozpraszaniu i pochłanianiu fal dźwiękowych.
Hałas ma ogromny wpływ na zwierzęta, wpływając na ich zdrowie, zachowanie i zdolność do przetrwania. Środowisko przyrodnicze pozbawione zostaje naturalnej ciszy. Możemy podjąć kroki, aby zminimalizować jego szkodliwy wpływ na faunę. Wspólnie możemy stworzyć świat, w którym zarówno ludzie, jak i zwierzęta mogą żyć w harmonii.
